Sura ya 62 (Mkusanyiko, Ijumaa – Surah Al-Jumu’ah) inatuambia kuwa siku ya sala kwa Waislamu ni Ijumaa. Lakini Surah al-Jumu’ah kwanza inatoa changamoto – ambayo Nabii Isa (SAW) aliikubali katika nafasi yake kama Masih. Al-Jumu’ah, kabla tu ya kuamrisha siku ya Swala kuwa Ijumaa, alisema:
Sema: Enyi mlio Mayahudi! Ikiwa nyinyi mnadai kuwa ni vipenzi vya Mwenyezi Mungu pasipo kuwa watu wengine, basi yatamanini mauti, ikiwa mnasema kweli.
Wala hawatayatamani kabisa, kwa sababu ya iliyo kwisha yatanguliza mikono yao. Na Mwenyezi Mungu anawajua walio dhulumu. (Surah 62 al-Jumu’ah: 6-7)
Aya hizi katika Surah al-Jumu’ah zina maana kwamba ikiwa sisi ni marafiki wa kweli wa Mwenyezi Mungu basi hatutakuwa na khofu ya kifo, lakini kwa vile wao (na sisi) wana shaka juu ya jinsi matendo yetu yalivyo mema tunaepuka kifo kwa gharama kubwa. Lakini katika Ijumaa hii, Siku ya 6 ya wiki yake ya mwisho, kama Myahudi, Isa al Masih alikabiliana na hili halisi mtihani – na alifanya hivyo kwa kuanza na maombi. Kama Injil inavyoeleza kuhusu Mtume:
37 Akamchukua Petro na wale wana wawili wa Zebedayo, akaanza kuhuzunika na kusononeka.
38 Ndipo akawaambia, Roho yangu ina huzuni nyingi kiasi cha kufa; kaeni hapa, mkeshe pamoja nami.
39 Akaendelea mbele kidogo, akaanguka kifulifuli, akaomba, akisema, Baba yangu, ikiwezekana, kikombe hiki kiniepuke; walakini si kama nitakavyo mimi, bali kama utakavyo wewe.
(Mathayo 26:37-39)
Kabla hatujaendelea na matukio ya Ijumaa hii, tutapitia matukio ya kuelekea kwenye swala hii ya Ijumaa. Adui wetu wa wazi, Shetani alikuwa ameingia kwa Yuda siku ya 5 ili kumsaliti nabii Isa al Masih. Jioni iliyofuata siku ya 6 nabii alishiriki karamu yake ya mwisho na masahaba wake (pia waliitwa wanafunzi wake). Katika mlo huo alieleza kupitia mfano na kufundisha jinsi tunavyopaswa kupendana na kuhusu upendo mkuu wa Mungu kwetu. Jinsi hasa alivyofanya hivyo inaelezwa hapa kutoka kwa Injil. Kisha akaomba kwa ajili ya waumini wote – ambayo wewe unaweza kusoma hapa. Injil inaeleza yaliyofuata baada ya swala yake ya Ijumaa:
Kukamatwa katika bustani
1 Alipokwisha kusema hayo, Yesu alitoka pamoja na wanafunzi wake kwenda ng’ambo ya kijito Kedroni, palipokuwapo bustani; akaingia yeye na wanafunzi wake.
2 Naye Yuda, yule aliyetaka kumsaliti, alipajua mahali pale; kwa sababu Yesu alikuwa akienda huko mara nyingi pamoja na wanafunzi wake.
3 Basi Yuda, akiisha kupokea kikosi cha askari na watumishi waliotoka kwa wakuu wa makuhani na Mafarisayo, akaenda huko na taa na mienge na silaha.
4 Basi Yesu, hali akijua yote yatakayompata, akatokea, akawaambia, Ni nani mnayemtafuta?
5 Wao wakamjibu, Ni Yesu Mnazareti. Yesu akawaambia, Ni mimi. Yuda naye aliyemsaliti alikuwa amesimama pamoja nao.
6 Basi alipowaambia, Ni mimi, walirudi nyuma, wakaanguka chini.
7 Basi akawauliza tena, Mnamtafuta nani? Wakasema, Yesu Mnazareti.
8 Yesu akajibu, Nimekwisha kuwaambieni ya kwamba ni mimi; basi ikiwa mnanitafuta mimi, waacheni hawa waende zao.
9 Ili litimizwe lile neno alilolisema, Wale ulionipa sikumpoteza hata mmoja wao.
10 Basi Simoni Petro alikuwa na upanga, akaufuta, akampiga mtumwa wa Kuhani Mkuu, akamkata sikio la kuume. Na yule mtumwa jina lake ni Malko.
11 Basi Yesu akamwambia Petro, Rudisha upanga alani mwake; je! Kikombe alichonipa Baba, mimi nisikinywee?
12 Basi wale askari na yule jemadari na wale watumishi wa Wayahudi walimkamata Yesu, wakamfunga.
13 Wakamchukua kwa Anasi kwanza; maana alikuwa mkwewe Kayafa, yule aliyekuwa Kuhani Mkuu mwaka ule.
(Yohana 18: 1-13)
Nabii alienda kwenye bustani nje kidogo ya Yerusalemu ili kuomba. Huko Yuda alileta askari ili wamkamate. Tukikabiliwa na kukamatwa tunaweza kujaribu kupigana, kukimbia au kujificha. Lakini Nabii Isa al Masih (SAW) hakupigana wala kukimbia. Alikiri waziwazi kwamba yeye ndiye nabii ambaye walikuwa wakimtafuta. Kukiri kwake waziwazi (“Mimi ndiye”) kulishtua askari na wenzake wakatoroka. Nabii huyo alikubali kukamatwa na akapelekwa kwenye nyumba ya Anasi ili kuhojiwa.
Mahojiano ya Kwanza
Injil inaandika jinsi Mtume alivyohojiwa hapo:
19 Basi Kuhani Mkuu akamwuliza Yesu habari za wanafunzi wake, na habari za mafundisho yake.
20 Yesu akamjibu, Mimi nimesema na ulimwengu waziwazi; sikuzote nalifundisha katika sinagogi na katika hekalu, wakusanyikapo Wayahudi wote; wala kwa siri mimi sikusema neno lo lote.
21 Ya nini kuniuliza mimi? Waulize wale waliosikia ni nini niliyowaambia; wao wanajua niliyoyanena.
22 Basi aliposema hayo, mtumishi mmojawapo aliyesimama karibu alimpiga Yesu kofi akisema, Wamjibu hivi Kuhani Mkuu?
23 Yesu akamjibu, Kama nimesema vibaya, ushuhudie ule ubaya; bali kama nimesema vema, wanipigia nini?
24 Basi Anasi akampeleka hali amefungwa kwa Kayafa, Kuhani Mkuu.
(Yohana 18: 19-24)
Nabii Isa al Masih PBUH alitumwa kutoka kwa kuhani mkuu wa zamani hadi kwa kuhani mkuu wa mwaka huo kwa mahojiano ya pili.
Mahojiano ya Pili
Hapo angehojiwa mbele ya viongozi wote. Injil ilirekodi mahojiano haya zaidi:
53 Nao wakamchukua Yesu kwa Kuhani Mkuu; wakamkusanyikia wote, wakuu wa makuhani na wazee na waandishi.
54 Naye Petro akamfuata kwa mbali, hata ndani katika behewa ya Kuhani Mkuu; akawa ameketi pamoja na watumishi, anakota moto mwangani.
55 Basi wakuu wa makuhani na baraza yote wakatafuta ushuhuda juu ya Yesu wapate kumwua; wasione.
56 Kwa maana wengi walimshuhudia uongo, walakini ushuhuda wao haukupatana.
57 Hata wengine wakasimama, wakamshuhudia uongo, wakisema,
58 Sisi tulimsikia akisema, Mimi nitalivunja hekalu hili lililofanyika kwa mikono, na katika siku tatu nitajenga jingine lisilofanyika kwa mikono.
59 Wala hata hivi ushuhuda wao haukupatana.
60 Kisha Kuhani Mkuu akasimama katikati, akamwuliza Yesu, akisema, Hujibu neno? Hawa wanakushuhudia nini?
61 Lakini akanyamaza, wala hakujibu neno. Kuhani Mkuu akamwuliza tena, akamwambia, Wewe ndiwe Kristo, Mwana wake Mtukufu?
62 Yesu akasema, Mimi ndiye, nanyi mtamwona Mwana wa Adamu ameketi mkono wa kuume wa nguvu, akija na mawingu ya mbinguni.
63 Kuhani Mkuu akararua nguo zake, akisema, Tuna haja gani tena ya mashahidi?
64 Mmesikia kufuru yake; mwaonaje ninyi? Wote wakamhukumu kuwa imempasa kuuawa.
65 Wengine wakaanza kumtemea mate, wakamfunika uso, na kumpiga makonde, na kumwambia, tabiri. Hata watumishi nao wakampiga makofi.
(Marko 14: 53-65)
Viongozi wa Kiyahudi walimhukumu kifo Mtume Isa al Masih. Lakini kwa kuwa Yerusalemu lilitawaliwa na Roma, hukumu ya kifo ingeweza tu kuidhinishwa na Gavana Mroma. Kwa hiyo wakampeleka nabii huyo kwa Gavana Mroma Pontio Pilato. Injil pia inaandika kile kilichotokea wakati huo huo kwa Yuda Iskariote, ambaye alikuwa amemsaliti.
Ni nini kilimpata Yuda msaliti?
1 Na ilipokuwa asubuhi, wakuu wa makuhani wote na wazee wa watu wakafanya shauri juu ya Yesu, wapate kumwua;
2 wakamfunga, wakamchukua, wakampeleka kwa Pilato aliyekuwa liwali.
3 Kisha Yuda, yule mwenye kumsaliti, alipoona ya kuwa amekwisha kuhukumiwa, alijuta, akawarudishia wakuu wa makuhani na wazee vile vipande thelathini vya fedha, akasema, Nalikosa nilipoisaliti damu isiyo na hatia.
4 Wakasema, Basi, haya yatupasani sisi? Yaangalie haya wewe mwenyewe.
5 Akavitupa vile vipande vya fedha katika hekalu, akaondoka; akaenda, akajinyonga.
6 Wakuu wa makuhani wakavitwaa vile vipande vya fedha, wakasema, Si halali kuviweka katika sanduku ya sadaka, kwa kuwa ni kima cha damu.
7 Wakafanya shauri, wakavitumia kwa kununua konde la mfinyanzi liwe mahali pa kuzika wageni.
8 Kwa hiyo konde lile huitwa konde la damu hata leo.
(Mathayo 27: 1-8)
Isa al Masih akihojiwa na Gavana wa Kirumi
11 Naye Yesu akasimama mbele ya liwali; liwali akamwuliza, akasema, Wewe ndiwe mfalme wa Wayahudi? Yesu akamwambia, Wewe wasema.
12 Lakini aliposhitakiwa na wakuu wa makuhani na wazee, hakujibu hata neno.
13 Ndipo Pilato akamwambia, Husikii ni mambo mangapi wanayokushuhudia?
14 Asimjibu hata neno moja, hata liwali akastaajabu sana.
15 Basi wakati wa siku kuu, liwali desturi yake huwafungulia mkutano mfungwa mmoja waliyemtaka.
16 Basi palikuwa na mfungwa mashuhuri siku zile, aitwaye Baraba.
17 Basi walipokutanika, Pilato akawaambia, Mnataka niwafungulie yupi? Yule Baraba, au Yesu aitwaye Kristo?
18 Kwa maana alijua ya kuwa wamemtoa kwa husuda.
19 Na alipokuwa ameketi juu ya kiti cha hukumu, mkewe alimpelekea mjumbe, kumwambia, Usiwe na neno na yule mwenye haki; kwa sababu nimeteswa mengi leo katika ndoto kwa ajili yake.
20 Nao wakuu wa makuhani na wazee wakawashawishi makutano ili wamtake Baraba, na kumwangamiza Yesu.
21 Basi liwali akajibu, akawaambia, Mnataka niwafungulie yupi katika hawa wawili? Wakasema, Baraba.
22 Pilato akawaambia, Basi, nimtendeje Yesu aitwaye Kristo? Wakasema wote, Asulibiwe.
23 Akasema, Kwani? Ni ubaya gani alioutenda? Wakazidi sana kupiga kelele, wakisema, Na asulibiwe.
24 Basi Pilato alipoona ya kuwa hafai lo lote, bali ghasia inazidi tu, akatwaa maji, akanawa mikono yake mbele ya mkutano, akasema, Mimi sina hatia katika damu ya mtu huyu mwenye haki; yaangalieni haya ninyi wenyewe.
25 Watu wote wakajibu wakasema, Damu yake na iwe juu yetu, na juu ya watoto wetu.
26 Ndipo akawafungulia Baraba; na baada ya kumpiga Yesu mijeledi, akamtoa ili asulibiwe.
(Mathayo 27: 11-26)
Kusulubishwa, Kufa na Kuzikwa kwa Mtume Isa al Masih
Kisha Injil inaandika kwa undani sana jinsi Nabii Isa al Masih alivyosulubishwa. Hii hapa hesabu:
27 Ndipo askari wa liwali wakamchukua Yesu ndani ya Praitorio, wakamkusanyikia kikosi kizima.
28 Wakamvua nguo, wakamvika vazi jekundu.
29 Wakasokota taji ya miiba, wakaiweka juu ya kichwa chake, na mwanzi katika mkono wake wa kuume; wakapiga magoti mbele yake, wakamdhihaki, wakisema, Salamu, Mfalme wa Wayahudi!
30 Kisha wakamtemea mate, wakautwaa ule mwanzi, wakampiga-piga kichwani.
31 Walipokwisha kumdhihaki, wakalivua lile vazi, wakamvika mavazi yake, wakamchukua kumsulibisha.
Kusulubishwa kwa Yesu
32 Hata walipokuwa wakitoka, wakamwona mtu Mkirene, jina lake Simoni; huyu wakamshurutisha auchukue msalaba wake.
33 Na walipofika mahali paitwapo Golgotha, yaani, Fuvu la kichwa,
34 wakampa kunywa divai iliyochanganyika na nyongo; lakini yeye alipoionja hakutaka kunywa.
35 Walipokwisha kumsulibisha, waligawa mavazi yake, wakipiga kura; [ili litimie neno lililonenwa na nabii, Waligawa nguo zangu kati yao, na juu ya vazi langu walipiga kura.]
36 Wakaketi, wakamlinda huko.
37 Wakaweka juu ya kichwa chake mashitaka yake, yaliyoandikwa HUYU NI YESU, MFALME WA WAYAHUDI.
38 Wakati uo huo wanyang’anyi wawili wakasulibiwa pamoja naye, mmoja mkono wake wa kuume, na mmoja mkono wake wa kushoto.
39 Nao waliokuwa wakipita njiani wakamtukana, wakitikisa-tikisa vichwa vyao, wakisema,
40 Ewe mwenye kulivunja hekalu na kulijenga kwa siku tatu, jiokoe nafsi yako; ukiwa ndiwe Mwana wa Mungu, shuka msalabani.
41 Kadhalika na wale wakuu wa makuhani wakamdhihaki pamoja na waandishi na wazee, wakisema, Aliokoa wengine, hawezi kujiokoa mwenyewe.
42 Yeye ni mfalme wa Israeli; na ashuke sasa msalabani, nasi tutamwamini.
43 Amemtegemea Mungu; na amwokoe sasa, kama anamtaka; kwa maana alisema, Mimi ni Mwana wa Mungu.
44 Pia wale wanyang’anyi waliosulibiwa pamoja naye walimshutumu vile vile.
Kifo cha Yesu
45 Basi tangu saa sita palikuwa na giza juu ya nchi yote hata saa tisa.
46 Na kama saa tisa, Yesu akapaza sauti yake kwa nguvu akisema, Eloi, Eloi, lama sabakthani? Yaani, Mungu wangu, Mungu wangu, mbona umeniacha?
47 Na baadhi yao waliohudhuria, waliposikia, walisema, Huyu anamwita Eliya.
48 Mara mmoja wao akaenda mbio, akatwaa sifongo, akaijaza siki, akaitia juu ya mwanzi, akamnywesha.
49 Wale wengine wakasema, Acha; na tuone kama Eliya anakuja kumwokoa.
50 Naye Yesu akiisha kupaza sauti tena kwa nguvu, akaitoa roho yake.
51 Na tazama, pazia la hekalu likapasuka vipande viwili toka juu hata chini; nchi ikatetemeka; miamba ikapasuka;
52 makaburi yakafunuka; ikainuka miili mingi ya watakatifu waliolala;
53 nao wakiisha kutoka makaburini mwao, baada ya kufufuka kwake, wakauingia mji mtakatifu, wakawatokea wengi.
54 Basi yule akida, na hao waliokuwa pamoja naye wakimlinda Yesu, walipoliona tetemeko la nchi na mambo yaliyofanyika, wakaogopa sana, wakisema, Hakika huyu alikuwa Mwana wa Mungu.
55 Palikuwa na wanawake wengi pale wakitazama kwa mbali, hao ndio waliomfuata Yesu toka Galilaya, na kumtumikia.
56 Miongoni mwao alikuwamo Mariamu Magdalene, na Mariamu mama yao Yakobo na Yusufu, na mama yao wana wa Zebedayo.
(Mathayo 27: 27-56)
Injil inaelezea kutetemeka kwa ardhi, miamba kupasuka, na makaburi kufunguka wakati halisi wa kifo cha Mtume kwa maelezo sawa na Surah Az-Zalzalah (Sura 99 – Tetemeko la Ardhi).
Itakapo tetemeshwa ardhi kwa mtetemeko wake!
Na itakapo toa ardhi mizigo yake!Na mtu akasema: Ina nini?Siku hiyo itahadithia khabari zake.Kwa sababu Mola wake Mlezi ameifunulia!Siku hiyo watu watatoka kwa mfarakano wakaonyweshwe vitendo vyao! (Surah Az-Zalzalah 99:1-6)
Surah Az-Zalzalah inatazamia Siku ya Hukumu. Maelezo ya kifo cha Isa al Masih yanalingana na Az-Zalzalah kama Ishara kwamba kifo chake kilikuwa malipo ya lazima kwa hiyo Siku Inayokuja.
‘Kutobolewa’ ubavuni mwake
Injili ya Yohana inarekodi maelezo ya kuvutia katika kusulubishwa. Inasema:
31 Basi Wayahudi, kwa sababu ni Maandalio, miili isikae juu ya misalaba siku ya sabato, (maana sabato ile ilikuwa siku kubwa), walimwomba Pilato miguu yao ivunjwe, wakaondolewe.
32 Basi askari wakaenda, wakamvunja miguu wa kwanza, na wa pili, aliyesulibiwa pamoja naye.
33 Lakini walipomjia Yesu na kuona ya kuwa amekwisha kufa, hawakumvunja miguu;
34 lakini askari mmojawapo alimchoma ubavu kwa mkuki; na mara ikatoka damu na maji.
35 Naye aliyeona ameshuhudia, na ushuhuda wake ni kweli; naye anajua ya kuwa anasema kweli ili ninyi nanyi mpate kusadiki.
36 Kwa maana hayo yalitukia ili andiko litimie, Hapana mfupa wake utakaovunjwa.
37 Na tena andiko lingine lanena, Watamtazama yeye waliyemchoma.
(Yohana 19: 31-37)
Yohana aliwaona askari wa Kirumi wakichoma ubavu wa Isa al Masih kwa mkuki. Damu na maji vilitoka vikiwa vimetenganishwa, ikionyesha kwamba nabii huyo alikuwa amekufa kwa kushindwa kwa moyo.
Injil inarekodi tukio la mwisho siku hiyo – mazishi.
Kuzikwa kwa Yesu
57 Hata ilipokuwa jioni akafika mtu tajiri wa Arimathaya, jina lake Yusufu, naye mwenyewe alikuwa mwanafunzi wa Yesu;
58 mtu huyu alimwendea Pilato akauomba mwili wa Yesu. Ndipo Pilato akaamuru apewe.
59 Yusufu akautwaa mwili, akauzonga-zonga katika sanda ya kitani safi,
60 akauweka katika kaburi lake jipya, alilokuwa amelichonga mwambani; akavingirisha jiwe kubwa mbele ya mlango wa kaburi, akaenda zake.
61 Na pale walikuwapo Mariamu Magdalene, na Mariamu yule wa pili, wameketi kulielekea kaburi.
(Mathayo 27:57-61)
Siku ya 6 – Ijumaa Kuu
Kila siku katika kalenda ya Kiyahudi ilianza machweo ya jua. Kwa hiyo siku hiyo ya 6 ya juma ilianza na Nabii akishiriki karamu yake ya mwisho na wanafunzi wake. Kufikia mwisho wa siku alikuwa amekamatwa, kufunguliwa mashtaka mara nyingi, kusulubiwa, kuchomwa kwa mkuki, na kuzikwa. Siku hii mara nyingi huitwa ‘Ijumaa Njema’. Hilo linazua swali: Je, siku ya usaliti, mateso na kifo cha nabii inawezaje kutajwa kuwa ‘nzuri’? Kwa nini Ijumaa Kuu na si ‘Ijumaa Mbaya’?
Hili ni swali kubwa ambalo tunajibu kwa kuendelea na akaunti ya Injil kwa siku zinazofuata. Lakini kidokezo kinapatikana katika mpangilio wa matukio ikiwa tutaona Ijumaa hii ilikuwa katika siku takatifu ya Nisani 14, siku ile ile ya Pasaka ambayo Wayahudi walitoa dhabihu ya mwana-kondoo kwa ajili ya ukombozi wao kutoka katika kifo huko Misri miaka 1500 kabla.
Siku ya 6 – Ijumaa – ya wiki ya mwisho katika maisha ya Isa al Masih ikilinganishwa na kanuni za Taurati
Masimulizi mengi ya wanaume huhitimisha wakati wa kifo chao, lakini Injil inaendelea ili tuweze kuelewa kwa nini siku hii inaweza kuzingatiwa kuwa Ijumaa njema. The siku iliyofuata ilikuwa Sabato – Siku ya 7.
Lakini kwanza turudi kwenye Surah Al-Jumu’ah, tukiendelea kutoka kwenye aya tuliyojifunza.
Sema: Hayo mauti mnayo yakimbia, bila ya shaka yatakukuteni. Kisha mtarudishwa kwa Mwenye kuyajua yaliyo fichikana na yanayo onekana. Hapo atakwambieni mliyo kuwa mkiyatenda.
Enyi mlio amini! Ikiadhiniwa Sala siku ya Ijumaa, nendeni upesi kwenye dhikri ya Mwenyezi Mungu, na wacheni biashara. Hayo ni bora kwenu, lau kama mnajua. (Surah 62 al-Jumu’ah:8-9)
Isa al Masih, akichukua changamoto ya Ayat 6 & 7 katika Surah al-Jumu’ah, hakukimbia kifo, lakini kuanzia na maombi alikabiliana na mtihani huu mkubwa, akithibitisha kwamba alikuwa ‘rafiki wa Mungu’. Je, haifai basi, kwa kumbukumbu ya ujasiri wake, kwamba Waislamu baadaye waliamrishwa kuitenga siku ya Ijumaa kuwa siku ya kuswali msikitini? Ni kana kwamba Mwenyezi Mungu hataki tusahau utumishi wa mtume!