Tuliona katika Ishara ya kwanza ya Musa – Pasaka – kwamba Mwenyezi Mungu aliamuru kifo kwa wazaliwa wa kwanza wote isipokuwa wale ambao walikuwa kwenye nyumba ambazo mwana-kondoo alichinjwa na damu iliyopakwa kwenye miimo ya milango. Farao hakujisalimisha hivyo mwanawe akafa na Musa (aliyeitwa pia Musa – PBUH) akawaongoza Waisraeli kutoka Misri, na Farao akazama alipokuwa akiwafukuza kuvuka Bahari ya Shamu.
Lakini jukumu la Musa kama Mtume halikuwa tu kuwaongoza kutoka Misri, bali pia kuwaongoza kwenye njia mpya ya kuishi – kwa kuishi kulingana na Sheria ya Sharia iliyowekwa na Mwenyezi Mungu.
Surah al-Ala (Sura ya 87 – Aliye Juu) inatukumbusha jinsi Mwenyezi Mungu ameufanya ulimwengu uendeshwe kwa kufuata sheria za asili:
Litakase jina la Mola wako Mlezi aliye juu kabisa,
Aliyeumba viumbe Akalitengeneza umbo lao na kulifanya zuri.Na Aliyekadiria kila kitu na kukipeleka njia inayonasibiana nacho.Na aliye otesha malisho,Akazifanya baadaye kuwa kavu zilizobadilika rangi. (Surah al-A’la 87:1-5)
Vile vile, Anataka wanadamu waendeshwe kwa mujibu wa Sheria za Maadili.
Hivyo muda mfupi tu baada ya kutoka Misri, Musa (SAW) na Waisraeli walifika kwenye Mlima Sinai. Musa (SAW) alipanda mlimani kwa muda wa siku 40 kupokea Sheria ya Sharia. Surah Baqarah na Surah al-Araf inahusu wakati huu na aya zifuatazo.
Na tulipo chukua ahadi yenu, na tukaunyanyua mlima juu yenu (tukakwambieni): Shikeni kwa nguvu haya tuliyo kupeni, na yakumbukeni yaliyomo ndani yake ili mpate kujilinda. (Surah Baqarah 2:63 – The Cow)
Tulimuahidi Musa masiku thalathini na tukayatimiza kwa kumi; ikatimia miadi ya Mola wake Mlezi masiku arubaini. Na Musa akamwambia nduguye Haarun: Shika mahala pangu kwa watu wangu na utengeneze wala usifuate njia ya waharibifu. (Surah al-Araf 7:142 – The Heights)
Kwa hivyo ni Sheria gani ambayo Musa (SAW) alipokea? Ingawa Sheria kamili ilikuwa ndefu sana (amri 613 na kanuni za kuamua ni nini kilikuwa na kisichoruhusiwa – kama kanuni juu ya kile ambacho ni haramu na kile ambacho ni halali) na amri hizi zinajumuisha sehemu kubwa ya Taurati, Musa kwanza alipokea seti ya amri maalum. iliyoandikwa na Mwenyezi Mungu kwenye mbao za mawe. Hawa walijulikana kama Amri kumi, ambayo ikawa msingi wa kanuni zingine zote. Haya Kumi yalikuwa ni mambo muhimu kabisa ya Sheria – sharti kabla ya nyingine zote. Surah al-Araf inarejea haya katika ayat:
Na tukamuandikia katika mbao kila kitu, mawaidha na maelezo ya mambo yote. (Tukamwambia): Basi yashike kwa nguvu na uwaamrishe watu wako wayashike kwa ubora wake. Nami nitakuonyesheni makaazi ya wapotofu. Nitawatenga na Ishara zangu wale wanao fanya kiburi katika nchi bila ya haki. Na wao wakiona kila Ishara hawaiamini. Wakiiona njia ya uwongofu hawaishiki kuwa ndiyo njia; lakini wakiiona njia ya upotofu wanaishika kuwa ndiyo njia. Hayo ni kwa sababu wamezikanusha Ishara zetu, na wameghafilika nazo. (Surah al-A’raf 7:145-146 – The Heights)
Amri Kumi
Kwa hiyo Qur’an katika Surah Al-Araf inasema kwamba Amri hizi Kumi zilizoandikwa katika mbao za mawe zilikuwa ishara na Mwenyezi Mungu mwenyewe. Lakini amri hizi zilikuwa nini? Yametolewa hapa hasa kutoka katika Kitabu cha Kutoka katika Taurati ambayo Musa (SAW) alinakili kutoka kwenye mbao za mawe. (Ninaongeza nambari tu kuhesabu amri)
Mungu akanena maneno haya yote akasema,
“Mimi ni Bwana, Mungu wako, niliyekutoa katika nchi ya Misri, katika nyumba ya utumwa”.
- Usiwe na miungu mingine ila mimi.
- Usijifanyie sanamu ya kuchonga, wala mfano wa kitu cho chote kilicho juu mbinguni, wala kilicho chini duniani, wala kilicho majini chini ya dunia.
- Usivisujudie wala kuvitumikia; kwa kuwa mimi, Bwana, Mungu wako, ni Mungu mwenye wivu; nawapatiliza wana maovu ya baba zao, hata kizazi cha tatu na cha nne cha wanichukiao,
- Nami nawarehemu maelfu elfu wanipendao, na kuzishika amri zangu.
- Usilitaje bure jina la Bwana, Mungu wako, maana Bwana hatamhesabia kuwa hana hatia mtu alitajaye jina lake bure.
- Ikumbuke siku ya Sabato uitakase.
- Siku sita fanya kazi, utende mambo yako yote;
- lakini siku ya saba ni Sabato ya Bwana, Mungu wako, siku hiyo usifanye kazi yo yote, wewe, wala mwana wako, wala binti yako, wala mtumwa wako, wala mjakazi wako, wala mnyama wako wa kufuga, wala mgeni aliye ndani ya malango yako.
- Maana, kwa siku sita Bwana alifanya mbingu, na nchi, na bahari, na vyote vilivyomo, akastarehe siku ya saba; kwa hiyo Bwana akaibarikia siku ya Sabato akaitakasa.
- Waheshimu baba yako na mama yako; siku zako zipate kuwa nyingi katika nchi upewayo na Bwana, Mungu wako.
- Usiue.
- Usizini.
- Usiibe.
- Usimshuhudie jirani yako uongo.
- Usiitamani nyumba ya jirani yako, usimtamani mke wa jirani yako; wala mtumwa wake, wala mjakazi wake, wala ng’ombe wake, wala punda wake, wala cho chote alicho nacho jirani yako.
Watu wote wakaona umeme na ngurumo na sauti ya baragumu, na ule mlima kutoka moshi; na watu walipoona hayo wakatetemeka, wakasimama mbali. (Kutoka 20:1-18)
Mara nyingi inaonekana kwamba wengi wetu tunaoishi katika nchi zisizo za kidini husahau kwamba hawa walikuwa amri. Hayakuwa mapendekezo. Hayakuwa mapendekezo. Wala hazikuwa na mazungumzo. Zilikuwa ni amri za kutiiwa – kunyenyekea. Ilikuwa Sheria ya Sharia. Na Waisraeli walikuwa wakiogopa Utakatifu wa Mungu.
Kiwango cha Utii
Surah al-Hashr (Sura ya 59 – Uhamisho) inarejea jinsi Amri Kumi zilivyotolewa kwa kuzilinganisha na ufunuo wa Qur’an. Tofauti na Qur’an, Amri Kumi zilitolewa juu ya mlima katika maonyesho ya kutisha.
Lau kuwa tumeiteremsha hii Qur’ani juu ya mlima, basi bila ya shaka ungeli uona ukinyenyekea, ukipasuka kwa khofu ya Mwenyezi Mungu. Na hiyo mifano tunawapigia watu ili wafikiri.
Yeye ndiye Mwenyezi Mungu, ambaye hapana mungu isipo kuwa Yeye tu. Mwenye kuyajua yaliyo fichikana na yanayo onekana. Yeye ndiye Mwingi wa rehema, Mwenye kurehemu. (Surah al-Hashr 59:21-22)
Lakini swali muhimu linabaki. Je, walipaswa kutii amri ngapi au ngapi? Aya ifuatayo inakuja tu kabla ya utoaji wa Amri Kumi
Nao walipokuwa wameondoka Refidimu na kufika jangwa la Sinai, wakatua katika lile jangwa; Israeli wakapiga kambi huko wakiukabili mlima. Musa akapanda kwa Mungu, na Bwana akamwita toka mlima ule, akisema, Utawaambia nyumba ya Yakobo, na kuwaarifu wana wa Israeli, maneno haya; Mmeona jinsi nilivyowatendea Wamisri, na jinsi nilivyowachukua ninyi juu ya mbawa za tai, nikawaleta ninyi kwangu mimi. Sasa basi ikiwa mtaitii sauti yangu kweli kweli, na kulishika agano langu, hapo ndipo mtakapokuwa tunu kwangu kuliko makabila yote ya watu. (Kutoka 19:2-5)
Na aya hii ilitolewa kwa haki baada ya Amri Kumi
Kisha akakitwaa kitabu cha agano akakisoma masikioni mwa watu; wakasema, Hayo yote aliyoyanena Bwana tutayatenda, nasi tutatii. (Kutoka 24:7).
Katika kitabu cha mwisho cha Taurati (zipo tano) ambazo ni ujumbe wa mwisho wa Musa, alitoa mukhtasari wa utii wa Sheria kwa njia hii.
Bwana akatuamuru kuzifanya amri hizi zote, tumche Bwana, Mungu wetu, tuone mema sikuzote ili atuhifadhi hai kama hivi leo. Tena itakuwa haki kwetu, tukitunza kufanya maagizo haya yote mbele ya Bwana, Mungu wetu, kama alivyotuagiza. (Deuteronomy 6:24-25)
Kupata Haki
Hapa linaonekana neno hili ‘haki’ tena. Ni neno muhimu sana. Tuliona kwanza kwenye Ishara ya Adamu Mwenyezi Mungu alipowaambia wana wa Adam (sisi!):
“Enyi wanaadamu! Tumekuteremshieni nguo za kuficha tupu zenu, na nguo za pambo. Na nguo za uchamngu ndio bora. Hayo ni katika Ishara za Mwenyezi Mungu mpate kukumbuk” [Surah al-Araf 7:26 (The Heights)]
Kisha tukaiona ndani Ishara ya 2 ya Ibrahim Mwenyezi Mungu alipomuahidi mtoto, na Ibrahim (Swalla Allaahu ´alayhi wa sallam) akaiamini ahadi hii na inasema hivyo
Abramu akamwamini Bwana, naye kwake hili likahesabiwa kuwa haki. (Mwanzo 15:6)
(Tafadhali tazama Ishara ya 2 ya Ibrahim kwa maelezo kamili ya haki).
Hapa kupitia Sheria inatoa njia ya kupata haki kwa sababu kama inavyosema “if tuko makini kutii sheria hii yote … hiyo itakuwa wetu haki” ( Kumbukumbu la Torati 6:25 )
Lakini sharti la kupata haki ni kali. Inasema tunahitaji ‘kutii zote Sheria hii‘ na hapo ndipo tunapata haki. Hii inatukumbusha Ishara ya Adamu. Ilichukua hatua moja tu ya uasi kwa Mwenyezi Mungu kuwahukumu na kuwatoa Peponi. Mwenyezi Mungu hakungoja matendo kadhaa ya uasi. Ndivyo ilivyokuwa kwa mke wa Lut’i huko Ishara ya Lut. Ili kutusaidia kuelewa kweli uzito ya hii wanaohusishwa hapa kuna aya nyingi katika Taurati zinazosisitiza kwamba kiwango hiki kamili cha utii kwa Sheria.
Wacha tufikirie hii inamaanisha nini. Wakati mwingine katika kozi za chuo kikuu nilizochukua, profesa alikuwa akitupa maswali mengi (kwa mfano maswali 25) katika mtihani na kisha kuhitajika. baadhi tu ya maswali tunayochagua kujibiwa. Tunaweza, kwa mfano, kuchagua maswali 20 kati ya 25 ya kujibu katika mtihani. Mtu anaweza kuona swali moja gumu sana na anaweza kuchagua kuruka swali hilo lakini mwanafunzi mwingine anaona swali tofauti ni gumu na akaliruka. Kwa kweli, tungelazimika kufanya maswali 20 kati ya 25 ya chaguo letu. Kwa njia hii profesa aliturahisishia mtihani.
Watu wengi huzichukulia Amri Kumi za Sheria kwa njia sawa. Wanafikiri kwamba Mwenyezi Mungu, baada ya kutoa Amri Kumi, alimaanisha, “Jaribu tano yoyote utakayochagua kutoka kwa hizi Kumi”. Lakini hapana, hii haikuwa jinsi ilivyotolewa. Walipaswa kutii na kushika ALL amri, si tu baadhi yao ya uchaguzi wao. Ni kwa kushika Sheria yote tu ndipo ‘ingekuwa haki yao’.
Lakini kwa nini baadhi ya watu wanaichukulia Sheria hivi? Kwa sababu sheria ni ngumu sana kushika, hasa kwa vile hii si kwa siku moja tu bali kwa maisha yako yote. Hivyo ni rahisi kwetu kujidanganya na kushusha kiwango. Pitia amri hizi na ujiulize, “Je, ninaweza kutii haya? Wote? Kila siku? Bila kushindwa?” Sababu tunayohitaji kujiuliza swali hili ni kwa sababu Amri Kumi bado zinafanya kazi. Mwenyezi Mungu hakuwaacha kama mitume wengine (pamoja na Isa al Masih na Muhammad – PBUT – kuona hapa) iliendelea baada ya Musa (SAW). Kwa kuwa hizi ndizo amri za msingi zinazohusu kuabudu sanamu, kumwabudu Mungu Mmoja, uzinzi, kuiba, kuua, kusema uwongo n.k hazina wakati na hivyo sote tunatakiwa kuzitii. Hakuna mtu anayeweza kujibu swali hili kwa mtu mwingine – anaweza tu kujibu mwenyewe. Na atawajibu tena Siku ya Kiyama mbele ya Mwenyezi Mungu.
Swali kuu mbele ya Mwenyezi Mungu
Kwa hivyo nitauliza swali, lililorekebishwa kutoka Kumbukumbu la Torati 6:25 kwa hivyo ni la kibinafsi na unaweza kujijibu mwenyewe. Kulingana na jinsi unavyojibu kauli hii kutoka kwa Sheria, Sheria inatenda juu yako kwa njia tofauti. Chagua jibu ambalo unadhani ni kweli kukuhusu. Bonyeza jibu ambalo linatumika kwako.
Kutoka kwa Kumbukumbu la Torati 6:24-25 iliyobinafsishwa kwa ajili yako
“Bwana akatuamuru kuzifanya amri hizi zote, tumche Bwana, Mungu wetu, tuone mema sikuzote ili atuhifadhi hai kama hivi leo. Tena itakuwa haki kwetu, tukitunza kufanya maagizo haya yote mbele ya Bwana, Mungu wetu, kama alivyotuagiza”
Hapana – sijatii zote na hii si kweli kwangu.