Hivi majuzi nilipata kile nilichofikiria ni swali bora. Ninaitoa hapa.
Hujambo, unaweza kufafanua kwa nini kuna kulingana na Luka, kulingana na Yohana katika Injil? Ninavyoelewa neno kulingana na maana yake ni akaunti iliyovuviwa na mtu huyo kulingana na ufahamu wake.
Kwa hivyo, ninavutiwa na Injili kulingana na Yesu pbuh lakini “si kulingana” na Luka, Yohana, n.k. Ikiwa unayo nakala, nitafurahi kuipata kutoka kwako.
Niliona inafaa kutoa jibu la kina. Wacha tufikirie juu ya swali na hata tuliseme tena kidogo.
Neno Injili linamaanisha nini?
Kuna vitabu vinne vya Injili katika Agano Jipya la al Kitab: Mathayo, Marko, Luka na Yohana. Je, ina maana gani kwamba hawa ni ‘kulingana na’ waandishi hawa tofauti? Je, ina maana kuna injili nne tofauti (au injil)? Je, ni tofauti na ‘Injili ya Yesu’? Je, ina maana haya ni masimulizi ‘yaliyoongozwa na mtu huyo kulingana na ufahamu wake’?
Ni rahisi sana kwa maswali kama haya kutupilia mbali fikra nzito kwa sababu ya mawazo yetu ya awali. Lakini ili kupata jibu la utaratibu, na lile linalotegemea maarifa, tunahitaji kuelewa neno ‘Injili’ (au ‘Injil’). Katika Kiyunani asilia (hii ndiyo lugha asilia ya Agano Jipya tazama hapa kwa maelezo zaidi) neno la Injili ni εὐαγγελίου (linalotamkwa euangeliou) Neno hili linamaanisha ‘ujumbe wa habari njema’. Tunajua hili kwa kuona jinsi lilivyotumiwa katika historia ya kale. Agano la Kale (Taurat & Zabur) liliandikwa kwa Kiebrania (ona hapa kwa maelezo). Lakini yapata 200 KK – kabla ya Agano Jipya – kwa sababu ulimwengu wa siku hizo ulikuwa unazungumza Kigiriki sana, tafsiri ya Agano la Kale kutoka kwa Kiebrania hadi Kigiriki ilifanywa na wasomi wa Kiyahudi wa wakati huo. Tafsiri hii inaitwa Septuagint (ona hapa kwa maelezo juu ya Septuagint kutoka kwa tovuti yangu nyingine). Kutoka kwa Septuagint tunaweza kuelewa jinsi maneno ya Kiyunani yalivyotumiwa wakati huo (yaani 200 BC). Kwa hivyo hapa kuna kifungu kutoka kwa Agano la Kale ambapo εὐαγγελίου (‘habari njema’) ilitumiwa katika Septuagint.
9 Naye Daudi akawajibu Rekabu na Baana, nduguye, wana wa Rimoni, Mbeerothi, akawaambia, Aishivyo Bwana, aliyenihifadhi roho yangu katika shida zote,
10 mtu mmoja aliponiambia, akasema, Tazama, Sauli amekufa, akidhani ya kuwa ameleta habari njema, nalimshika, nikamwua, huko Siklagi, ndio ujira niliompa kwa habari zake. (2 Samweli 4:9-10)
Hiki ni kifungu wakati Mfalme Daudi (Dawood) anazungumza kuhusu jinsi mtu fulani alivyoleta habari za kifo cha adui yake akifikiri ingekuwa. habari njema kwa mfalme. Neno hili ‘habari njema’ imetafsiriwa εὐαγγελίου katika 200 KK Septuagint ya Kigiriki. Kwa hivyo hii ina maana kwamba εὐαγγελίου katika Kigiriki ina maana ya ‘habari njema’.
Lakini εὐαγγελίου pia ilimaanisha kitabu cha kihistoria au hati ambayo ilikuwa na ‘habari njema’. Kwa mfano, Justin Martyr alikuwa mfuasi wa mwanzo wa Injili (angekuwa sawa kabisa na ‘mrithi’ wa masahaba wa Mtume (SAW)) na mwandishi wa kina. Alitumia εὐαγγελίου kwa njia hii anapoandika “… lakini pia katika injili imeandikwa kwamba Alisema…” (Justin Martyr, Dialogue with Trypho, 100). Hapa neno ‘habari njema’ linatumiwa kumaanisha kitabu.
Katika majina ya ‘Injili kulingana na…’ neno εὐαγγελίου (injili) lina maana ya kwanza ya neno, huku pia akipendekeza maana ya pili. ‘Injili Kulingana na Mathayo’ inamaanisha Habari Njema kama ilivyorekodiwa kwenye masimulizi yaliyoandikwa na Mathayo.
‘Injili’ ikilinganishwa na ‘Habari’
Sasa neno ‘habari’ leo lina maana sawa maradufu. ‘Habari’ katika maana yake ya msingi ina maana ya matukio makubwa yanayotokea kama vile njaa au vita. Hata hivyo, inaweza Pia rejelea mashirika kama BBC, Al-Jazeera au CNN ambayo yanaripoti habari hizi kwetu. Ninapoandika hivi, vita vya wenyewe kwa wenyewe nchini Syria vinaleta habari nyingi. Na itakuwa kawaida kwangu kusema “Nitasikiliza Habari za BBC kuhusu Syria”. ‘Habari’ katika sentensi hii inarejelea hasa matukio lakini pia wakala unaoripoti matukio. Lakini BBC haijumuishi habari, wala habari kuhusu BBC – ni kuhusu tukio hilo kubwa. Msikilizaji anayetaka kufahamishwa kuhusu tukio la habari anaweza kusikiliza ripoti kadhaa za habari kutoka kwa mashirika kadhaa ili kupata mtazamo kamili wa jumla – yote kuhusu tukio sawa la habari.
Vile vile Injili inamhusu Isa al Masih – Isa (AS). Yeye ndiye mlengwa wa habari na kuna Injili moja tu. Angalia jinsi Marko anavyoanzisha kitabu chake
Mwanzo wa Injili ya Yesu Kristo, Mwana wa Mungu. (Marko 1:1)
Kuna moja injili na inamhusu Yesu (Isa – PBUH) na alikuwa na ujumbe mmoja, lakini ujumbe huu uliandikwa na Marko kwenye kitabu, na kitabu hiki pia kinaitwa Injili.
Injili – kama hadith
Unaweza pia kufikiria kama hii kwa suala la hadith. Kuna Hadith za tukio moja zinazokuja kupitia isnadi tofauti au mlolongo wa wasimulizi. Tukio hilo ni jambo moja lakini mlolongo wa waandishi wa habari unaweza kuwa tofauti. Tukio au usemi wa Hadith hauhusu wapokezi – ni juu ya kitu ambacho Mtume Muhammad (SAW) alisema au alifanya. Injili ni sawa kabisa isipokuwa mnyororo wa isnad ni kiungo kimoja tu. Ikiwa unakubali kimsingi kwamba isnad (baada ya kufanya uchunguzi sahihi ambao wanazuoni kama Bhukari na Muslim walifanya) inaweza kuripoti kwa usahihi maneno na vitendo vya Mtume Muhammad (SAW), hata kama kunaweza kuwa na isnad tofauti kupitia wapokezi tofauti kurudi nyuma. tukio lile lile, kwa nini ni vigumu kukubali kiungo kimoja au msimulizi mmoja mrefu ‘isnad’ ya waandishi wa injili? Ni kanuni sawa kabisa lakini mlolongo wa isnad ni mfupi zaidi na umethibitika kwa uwazi zaidi kwani uliandikwa mara tu baada ya tukio, vizazi si vichache baadaye kama walivyofanya wanachuoni Bukhari na Muslim walipopunguza isnad za siku zao hadi kuandika.
Waandishi wa Injili hawakuongozwa na wao wenyewe
Na waandishi wa Injili hizi waliahidiwa na Isa al Masih (SAW) kwamba yale waliyoyaandika yataongozwa na Mwenyezi Mungu – maandishi hayatokani na wahyi wao wa kibinadamu. Inasema hivyo katika Injili na Qur’an
25 Hayo ndiyo niliyowaambia wakati nilipokuwa nikikaa kwenu.
26 Lakini huyo Msaidizi, huyo Roho Mtakatifu, ambaye Baba atampeleka kwa jina langu, atawafundisha yote, na kuwakumbusha yote niliyowaambia. (John 14:25-26)
Na nilipo wafunulia Wanafunzi kwamba waniamini Mimi na Mtume wangu, wakasema: Tumeamini na shuhudia kuwa sisi ni Waislamu. (Surat 5:111 – Table Spread)
Kwa hivyo hati zilizoandikwa walizotoa – injili tulizo nazo leo – hazikuongozwa nazo. Walipewa wahyi na Mwenyezi Mungu na hivyo wanastahili kutiliwa maanani sana. Injili za Mathayo, Marko, Luka na Yohana zimekuwa (tangu zilipoandikwa katika karne ya kwanza) injili ya Yesu – walikuwa waandishi wa habari zake. Soma maandishi yao ili usome ujumbe wa Yesu (Isa-AS) na uelewe ‘Habari Njema’ aliyokuwa akifundisha.