Tuliona jinsi Isa al Masih (SAW) alivyofundisha mamlaka ya kipekee. Pia alifundisha kwa kutumia hadithi zilizoonyesha kanuni za kweli. Kwa mfano, tuliona jinsi alivyofundisha kuhusu Ufalme wa Mungu akitumia kitabu hadithi ya Karamu Kubwa, na kuhusu msamaha kupitia hadithi ya Mtumishi asiye na huruma. Hadithi hizi zinaitwa fumbos, na Isa al Masih (SAW) ni wa kipekee miongoni mwa mitume na waalimu kwa jinsi alivyotumia mafumbo kufundisha, na jinsi mifano yake inavyovutia.
Surah Al-‘Ankabut (Sura ya 29 – Buibui) inatuambia kwamba Mwenyezi Mungu pia hutumia mifano. Inasema
Na hiyo ni mifano tunawapigia watu, na hawaifahamu ila wenye ilimu.(Surah Al-Ankabut 29: 43)
Sura Ibrahim (Sura 14) inatueleza jinsi Mwenyezi Mungu anavyotumia mfano wa mti kutufundisha.
Hebu hukuona vipi Mwenyezi Mungu alivyo piga mfano wa neno zuri? Ni kama mti mzuri, mizizi yake ni imara, na matawi yake yako mbinguni.Hutoa matunda yake kila wakati kwa idhini ya Mola wake Mlezi. Na Mwenyezi Mungu huwapigia watu mifano ili wapate kukumbuka.Na mfano wa neno ovu ni kama mti muovu, ulio ng’olewa juu ya ardhi. Hauna imara.(Surah Ibrahim 14:24-26)
Hadithi za Isa al Masih
Wanafunzi wake walimuuliza pindi moja kwa nini alifundisha kwa kutumia mifano. Injil inaandika maelezo yake:
Wakaja wanafunzi, wakamwambia, Kwa nini wasema nao kwa mifano?
Akajibu, akawaambia, Ninyi mmejaliwa kuzijua siri za ufalme wa mbinguni, bali wao hawakujaliwa.
Kwa maana ye yote mwenye kitu atapewa, naye atazidishiwa tele; lakini ye yote asiye na kitu, hata kile alicho nacho atanyang’anywa.
Kwa sababu hii nasema nao kwa mifano; kwa kuwa wakitazama hawaoni, na wakisikia hawasikii, wala kuelewa. (Mathayo 13:10-13)
Sentensi yake ya mwisho ilikuwa ni kukariri Nabii Isaya (SAW) ambaye alikuwa ameonya dhidi ya ugumu wa mioyo yetu. Kwa maneno mengine, wakati mwingine hatuelewi kitu kwa sababu tulikosa maelezo au ilikuwa ngumu sana kuelewa. Katika hali kama hiyo maelezo ya wazi huondoa mkanganyiko. Lakini kuna nyakati nyingine ambazo hatuelewi kwa sababu ndani kabisa ya mioyo yetu hatutaki. Labda tusikubali hili, kwa hivyo tunaendelea kuuliza maswali kana kwamba ukosefu wa ufahamu wa kiakili ndio kizuizi chetu. Lakini ikiwa mkanganyiko upo ndani ya mioyo yetu na sio katika akili zetu basi hakuna maelezo yatakayotosha. Shida basi ni kwamba hatuko tayari kuwasilisha, sio kwamba hatuwezi kuelewa kiakili.
Nabii Isa al Masih (SAW) alipofundisha kwa mafumbo, athari kwa umati aliokuwa akifundisha ilikuwa ya ajabu. Wale ambao hawakuweza kuelewa kwa akili zao wangekuwa na hamu ya kutaka kujua hadithi hiyo na kuuliza zaidi, wakipata ufahamu, na wale ambao hawakuwa tayari kuwasilisha wangeichukulia hadithi hiyo kwa dharau na kutopendezwa nayo na wasingeweza kupata ufahamu zaidi. Kutumia mafumbo ilikuwa njia ya mwalimu mkuu kuwatenganisha watu kama vile mkulima anavyotenganisha ngano na makapi kwa kupepeta. Wale waliokuwa tayari kunyenyekea walitenganishwa na wale ambao hawakuwa tayari. Wale watu wasiopenda kunyenyekea wangeuona mfano huo unachanganya kwa vile mioyo yao haikuwa tayari kusalimu amri kwa ukweli wake. Ingawa waliona, hawakuona maana.
Mfano wa Mpanzi na Udongo Nne
Wanafunzi walipokuwa wakimuuliza Nabii Isa (SAW) kuhusu mafundisho yake kwa mifano, alikuwa akifundisha kikundi cha mifano kwenye Ufalme wa Mungu na athari zake kwa watu. Hapa ni ya kwanza:
Akawaambia mambo mengi kwa mifano, akisema, Tazama, mpanzi alitoka kwenda kupanda. Hata alipokuwa akipanda, mbegu nyingine zilianguka karibu na njia, ndege wakaja wakazila; nyingine zikaanguka penye miamba, pasipokuwa na udongo mwingi; mara zikaota, kwa udongo kukosa kina; na jua lilipozuka ziliungua; na kwa kuwa hazina mizizi zikanyauka. Nyingine zikaanguka penye miiba; ile miiba ikamea, ikazisonga; nyingine zikaanguka penye udongo mzuri, zikazaa, moja mia, moja sitini, moja thelathini. Mwenye masikio na asikie. (Mathayo 13:3-9)
Kwa hiyo mfano huu ulimaanisha nini? Hatuna budi kukisia, kwani wale waliokuwa na nyoyo zilizo tayari kusalimu amri walivutiwa na mfano huo na wakauliza maana yake, ambayo aliitoa:
Basi ninyi sikilizeni mfano wa mpanzi. Kila mtu alisikiapo neno la ufalme asielewe nalo, huja yule mwovu, akalinyakua lililopandwa moyoni mwake. Huyo ndiye aliyepandwa karibu na njia. Naye aliyepandwa penye miamba, huyo ndiye alisikiaye lile neno, akalipokea mara kwa furaha; lakini hana mizizi ndani yake, bali hudumu kwa muda; ikitukia dhiki au udhia kwa ajili ya lile neno, mara huchukizwa. Naye aliyepandwa penye miiba, huyo ndiye alisikiaye lile neno; na shughuli za dunia, na udanganyifu wa mali hulisonga lile neno; likawa halizai. Naye aliyepandwa penye udongo mzuri, huyo ndiye alisikiaye lile neno, na kuelewa nalo; yeye ndiye azaaye matunda, huyu mia, na huyu sitini, na huyu thelathini. (Mathayo 13:18-23)
Tunaweza kuona kwamba kuna majibu manne kwa ujumbe kuhusu Ufalme wa Mungu. Wa kwanza hana ‘ufahamu’ na hivyo shetani (Iblis) anauondoa ujumbe kwenye nyoyo zao. Majibu matatu yaliyosalia mwanzoni ni mazuri sana na wanapokea ujumbe kwa furaha. Lakini ujumbe huu lazima ukue katika mioyo yetu kupitia nyakati ngumu. Sio tu kukubaliwa katika akili zetu na kuendelea kuishi maisha yetu tunavyotaka. Kwa hiyo majibu mawili kati ya haya hayakuruhusu ujumbe ukue mioyoni mwao. Ni moyo wa nne tu, ambao ‘unasikia neno na kulifahamu’ ungenyenyekea kikweli katika njia ambayo Mwenyezi Mungu alikuwa akiitafuta.
Jambo moja la mfano huu ni kutufanya tuulize swali; ‘mimi ni udongo upi kati ya hizi?’ Ni wale tu ‘wanaoelewa’ kikweli watakuwa zao zuri. Njia moja ya kuimarisha ufahamu ni kuona wazi kile manabii waliotangulia, kuanzia Adamu, iliyofunuliwa kuhusu mpango wa Mungu kupitia Taurati na Zabur. Hii ndiyo sababu tulianza na manabii hawa wa kwanza. Ishara Muhimu katika Taurati zinatokana na ahadi kwa Ibrahim (SAW) na sadaka yake, Musa (AS), Amri kumi, Harun (SAW). Katika Zabur, kuelewa asili ya ‘Masih’, na Aya ya Isaya, Yeremia, Zekaria, Daniel na Malaki pia itatuandaa kuelewa ‘ujumbe wa Ufalme wa Mungu‘.
Mfano wa Magugu
Baada ya maelezo ya mfano huu nabii Isa al Masih (SAW) alifundisha mfano wa magugu.
Akawatolea mfano mwingine, akisema, Ufalme wa mbinguni umefanana na mtu aliyepanda mbegu njema katika konde lake;
lakini watu walipolala, akaja adui yake akapanda magugu katikati ya ngano, akaenda zake.
Baadaye majani ya ngano yalipomea na kuzaa, yakaonekana na magugu.
Watumwa wa mwenye nyumba wakaenda wakamwambia, Bwana, hukupanda mbegu njema katika konde lako? Limepata wapi basi magugu?
Akawaambia, Adui ndiye aliyetenda hivi. Watumwa wakamwambia, Basi, wataka twende tukayakusanye?
Akasema, La; msije mkakusanya magugu, na kuzing’oa ngano pamoja nayo.
Viacheni vyote vikue hata wakati wa mavuno; na wakati wa mavuno nitawaambia wavunao, Yakusanyeni kwanza magugu, myafunge matita matita mkayachome; bali ngano ikusanyeni ghalani mwangu.
Haya hapa maelezo aliyoyatoa
Kisha Yesu akawaaga makutano, akaingia nyumbani; wanafunzi wake wakamwendea, wakasema, Tufafanulie mfano wa magugu ya kondeni.
Akajibu, akasema, Azipandaye zile mbegu njema ni Mwana wa Adamu; lile konde ni ulimwengu; zile mbegu njema ni wana wa ufalme; na yale magugu ni wana wa yule mwovu; yule adui aliyeyapanda ni Ibilisi; mavuno ni mwisho wa dunia; na wale wavunao ni malaika.
Basi, kama vile magugu yakusanywavyo na kuchomwa motoni; ndivyo itakavyokuwa katika mwisho wa dunia.
Mwana wa Adamu atawatuma malaika zake, nao watakusanya kutoka katika ufalme wake machukizo yote, na hao watendao maasi, na kuwatupa katika tanuru ya moto, ndiko kutakuwako kilio na kusaga meno.
Ndipo wenye haki watakapong’aa kama jua katika ufalme wa Baba yao. Mwenye masikio, na asikie.
Mifano ya Mbegu ya Mustard na Chachu
Nabii Isa al Masih (SAW) pia alifundisha baadhi ya mifano fupi sana.
Akawatolea mfano mwingine, akisema, Ufalme wa mbinguni umefanana na punje ya haradali, aliyoitwaa mtu akaipanda katika shamba lake; nayo ni ndogo kuliko mbegu zote; lakini ikiisha kumea, huwa kubwa kuliko mboga zote, ikawa mti, hata nyuni wa angani huja na kukaa katika matawi yake.
Akawaambia mfano mwingine; Ufalme wa mbinguni umefanana na chachu aliyoitwaa mwanamke, akaisitiri ndani ya pishi tatu za unga, hata ukachachwa wote pia.
Kwa maneno mengine, Ufalme wa Mungu ungeanza mdogo na usio na maana katika ulimwengu huu lakini ungekua ulimwenguni pote kama chachu inayochuruzika kwenye unga na kama mbegu ndogo inayokua na kuwa mmea mkubwa. Haifanyiki kwa nguvu, au mara moja, ukuaji wake hauonekani lakini kila mahali na hauzuiliwi.
Mifano ya Hazina Iliyofichwa na Lulu ya Thamani Kuu
Tena ufalme wa mbinguni umefanana na hazina iliyositirika katika shamba; ambayo mtu alipoiona, aliificha; na kwa furaha yake akaenda akauza alivyo navyo vyote, akalinunua shamba lile.
Tena ufalme wa mbinguni umefanana na mfanya biashara, mwenye kutafuta lulu nzuri; naye alipoona lulu moja ya thamani kubwa, alikwenda akauza alivyo navyo vyote, akainunua.
(Mathayo 13: 44-46)
Mifano hii inazingatia thamani ya Ufalme wa Mungu. Fikiria hazina iliyofichwa shambani. Kwa vile imefichwa kila mtu anayepita uwanjani anadhani uwanja huo hauna thamani na hivyo hawana maslahi nao. Lakini mtu anatambua kuwa kuna hazina huko inayofanya shamba kuwa la thamani sana – lenye thamani ya kutosha kuuza kila kitu ili kuinunua na kupata hazina hiyo. Ndivyo ilivyo kwa Ufalme wa Mungu – thamani ambayo haijatambuliwa na wengi, lakini wachache wanaoona thamani yake watapata thamani kubwa.
Mfano wa Wavu
Tena ufalme wa mbinguni umefanana na juya, lililotupwa baharini, likakusanya samaki wa kila namna; hata lilipojaa, walilivuta pwani; wakaketi, wakakusanya walio wema vyomboni, bali walio wabaya wakawatupa. Ndivyo itakavyokuwa katika mwisho wa dunia; malaika watatokea, watawatenga waovu mbali na wenye haki, na kuwatupa katika tanuru ya moto; ndiko kutakuwako kilio na kusaga meno.
Ufalme wa Mungu utawatenganisha watu. Utengano huu utafichuliwa kikamilifu kwenye Siku ya Hukumu – wakati mioyo imewekwa wazi.
Tunaweza kuona kwamba Ufalme wa Mungu hukua kwa njia ya ajabu, kama chachu katika unga, kwamba una thamani kubwa ambayo imefichwa kutoka kwa wengi, na kwamba husababisha majibu tofauti kati ya watu. Pia inawatenganisha watu kati ya wale wanaoelewa na wasioelewa. Baada ya kufundisha mifano hii nabii Isa al Masih kisha akawauliza wasikilizaji wake swali muhimu.
Yesu aliwauliza, Mmeyafahamu hayo yote? Wakamwambia, Naam.
Na wewe je?