Surah Fussilat (Sura ya 41 – Imefafanuliwa kwa Undani) inatazamia Siku ya Kiyama ambapo watu wataandamwa kwa safu ili wawe na mashahidi wa ngozi zao dhidi yao. Wataambiwa:
Basi hiyo dhana yenu mliyo kuwa mkimdhania Mola wenu Mlezi. Imekuangamizeni; na mmekuwa miongoni mwa walio khasiri. (Surah Fussilat 41:23)
Hukumu yao ya mwisho itakuwa
Na tukawawekea marafiki, na wakawapambia yaliyo mbele yao na nyuma yao. Basi ikawathibitikia kauli wawe pamoja na mataifa yaliyo pita kabla yao, miongoni mwa majini na watu. Hakika hao wamekuwa ni wenye kukhasirika. (Surah Fussilat 41:25)
Huu ni ukumbusho wa nguvu kwamba wengi wetu ‘tumepotea kabisa’. Labda hata wewe. Hili huzua tatizo kama vile Surah Al-Mu’minun (Sura ya 23 – Waumini) inavyoeleza.
Ama wale ambao mizani zao zitakuwa nzito, hao ndio wenye kufanikiwa.
Na wale ambao mizani zao zitakuwa nyepesi, hao ndio walio zitia khasarani nafsi zao, na katika Jahannamu watadumu. (Surah Al-Mu’minun 23: 102-103)
Wale ambao mizani yao ya matendo mema ni nzito huweka tumaini la wokovu, lakini kwa wale ambao mizani yao ni nyepesi – ‘wamepotea’ bila matumaini. Na Surah Al-Mu’minun inasema wamepotea ndani uharibifu. Kwa hivyo kuna mgawanyiko wa watu kati ya wale ambao ni wa kidini na safi (wenye matumaini ya wokovu) na wale ambao sio – najisi. Isa al Masih alikuja mahsusi kuwasaidia wachafu – waliopotea ambao wamekusudiwa kwenda Motoni kama ilivyoonywa katika Surah Fussilat na Surah Al-Mu’minun.
Mara nyingi, watu wa kidini watajiweka mbali na wale ambao si wa kidini ili wasiwe najisi. Hivi ndivyo ilivyokuwa kwa walimu wa sharia katika zama za Mtume Isa al Masih (SAW). Walijiweka kando na wasio safi ili wawe safi. Lakini Isa al Masih (SAW) alikuwa nayo ilifundisha kwamba usafi na usafi wetu ni jambo kuu la mioyo yetu. Hivyo angeshirikiana na wale ambao hawakuwa safi kiibada. Hivi ndivyo Injil inavyoandika uhusiano wake na wakosefu na majibu ya walimu wa sharia.
Basi watoza ushuru wote na wenye dhambi walikuwa wakimkaribia wamsikilize.
Mafarisayo na waandishi wakanung’unika, wakisema, Mtu huyu huwakaribisha wenye dhambi, tena hula nao.
(Luka 15:1-2)
Basi kwa nini Isa al Masih (SAW) awakaribishe na kula pamoja na wakosefu? Je, alifurahia dhambi? Nabii aliwajibu wakosoaji wake kwa kuwaambia mifano mitatu, au hadithi.
Mfano wa Kondoo Aliyepotea
3 Akawaambia mfano huu, akisema,
4 Ni nani kwenu, mwenye kondoo mia, akipotewa na mmojawapo, asiyewaacha wale tisini na kenda nyikani, aende akamtafute yule aliyepotea hata amwone?
5 Naye akiisha kumwona, humweka mabegani pake akifurahi.
6 Na afikapo nyumbani kwake, huwaita rafiki zake na jirani zake, akawaambia, Furahini pamoja nami, kwa kuwa nimekwisha kumpata kondoo wangu aliyepotea.
7 Nawaambia, Vivyo hivyo kutakuwa na furaha mbinguni kwa ajili ya mwenye dhambi mmoja atubuye, kuliko kwa ajili ya wenye haki tisini na kenda ambao hawana haja ya kutubu.
(Luka 15:3-7)
Katika kisa hiki Mtume (SAW) anatufananisha na kondoo hali yeye ni mchunga kondoo. Kama mchungaji yeyote anayeenda kutafuta kondoo aliyepotea, yeye mwenyewe yuko nje kutafuta watu waliopotea. Labda umekamatwa katika dhambi fulani – hata ya siri ambayo hakuna mtu katika familia yako anajua. Au pengine maisha yako, pamoja na matatizo yake yote, yanachanganya sana kiasi kwamba yanakuacha ukiwa umepotea. Hadithi hii inatoa matumaini kwa sababu unaweza kujua kwamba Mtume (SAW) anatafuta kupata na kukusaidia. Anataka kukuokoa kabla ya madhara kukuangamiza.
Kisha akasimulia hadithi ya pili.
Mfano wa Sarafu Iliyopotea
8 Au kuna mwanamke gani mwenye shilingi kumi, akipotewa na moja, asiyewasha taa na kufagia nyumba, na kutafuta kwa bidii hata aione?
9 Na akiisha kuiona, huwaita rafiki zake na jirani zake, akawaambia, Furahini pamoja nami, kwa kuwa nimeipata tena shilingi ile iliyonipotea.
10 Nawaambia, Vivyo hivyo kuna furaha mbele ya malaika wa Mungu kwa ajili ya mwenye dhambi mmoja atubuye.
(Luka 15: 8-10)
Katika hadithi hii sisi ni sarafu ya thamani lakini iliyopotea na yeye ndiye anayetafuta sarafu. Ajabu ni kwamba ingawa sarafu imepotea mahali fulani ndani ya nyumba, yenyewe ‘haijui’ kuwa imepotea. Haihisi hasara. Ni mwanamke ambaye anahisi hisia ya kupoteza na kwa hiyo yeye hufagia nyumba kwa uangalifu sana akiangalia chini na nyuma ya kila kitu, bila kuridhika mpaka apate sarafu hiyo ya thamani. Labda ‘hujisiki’ umepotea. Lakini ukweli ni kwamba sote tunahitaji kutubu, na ikiwa hujatubu, basi umepotea, iwe unajisikia au la. Machoni pa nabii wewe ni sarafu ya thamani lakini iliyopotea na anajua hasara kwa hiyo anaangalia na kufanya kazi ili kufanya toba iwe wazi kwako.
Hadithi yake ya tatu ilikuwa yenye nguvu zaidi.
Mfano wa Mwana Mpotevu
11 Akasema, Mtu mmoja alikuwa na wana wawili;
12 yule mdogo akamwambia babaye, Baba, nipe sehemu ya mali inayoniangukia. Akawagawia vitu vyake.
13 Hata baada ya siku si nyingi, yule mdogo akakusanya vyote, akasafiri kwenda nchi ya mbali; akatapanya mali zake huko kwa maisha ya uasherati.
14 Alipokuwa amekwisha tumia vyote, njaa kuu iliingia nchi ile, yeye naye akaanza kuhitaji.
15 Akaenda akashikamana na mwenyeji mmoja wa nchi ile; naye alimpeleka shambani kwake kulisha nguruwe.
16 Akawa akitamani kujishibisha kwa maganda waliyokula nguruwe, wala hapana mtu aliyempa kitu.
17 Alipozingatia moyoni mwake, alisema, Ni watumishi wangapi wa baba yangu wanaokula chakula na kusaza, na mimi hapa ninakufa kwa njaa.
18 Nitaondoka, nitakwenda kwa baba yangu na kumwambia, Baba, nimekosa juu ya mbingu na mbele yako;
19 sistahili kuitwa mwana wako tena; nifanye kama mmoja wa watumishi wako.
20 Akaondoka, akaenda kwa babaye. Alipokuwa angali mbali, baba yake alimwona, akamwonea huruma, akaenda mbio akamwangukia shingoni, akambusu sana.
21 Yule mwana akamwambia, Baba, nimekosa juu ya mbingu na mbele yako; sistahili kuitwa mwana wako tena.
22 Lakini baba aliwaambia watumwa wake, Lileteni upesi vazi lililo bora, mkamvike; mtieni na pete kidoleni, na viatu miguuni;
23 mleteni ndama yule aliyenona mkamchinje; nasi tule na kufurahi;
24 kwa kuwa huyu mwanangu alikuwa amekufa, naye amefufuka; alikuwa amepotea, naye ameonekana. Wakaanza kushangilia.
25 Basi, yule mwanawe mkubwa alikuwako shamba na alipokuwa akija na kuikaribia nyumba, alisikia sauti ya nyimbo na machezo.
26 Akaita mtumishi mmoja, akamwuliza, Mambo haya, maana yake nini?
27 Akamwambia, Ndugu yako amekuja, na baba yako amemchinja ndama aliyenona, kwa sababu amempata tena, yu mzima.
28 Akakasirika, akakataa kuingia ndani. Basi babaye alitoka nje, akamsihi.
29 Akamjibu baba yake, akasema, Tazama, mimi nimekutumikia miaka mingapi hii, wala sijakosa amri yako wakati wo wote, lakini hujanipa mimi mwana-mbuzi, nifanye furaha na rafiki zangu;
30 lakini, alipokuja huyu mwana wako aliyekula vitu vyako pamoja na makahaba, umemchinjia yeye ndama aliyenona.
31 Akamwambia, Mwanangu, wewe u pamoja nami sikuzote, na vyote nilivyo navyo ni vyako.
32 Tena, kufanya furaha na shangwe ilipasa, kwa kuwa huyu ndugu yako alikuwa amekufa, naye amefufuka; alikuwa amepotea, naye ameonekana.
(Luka 15:11-32)
Katika hadithi hii sisi ni aidha mkubwa, mwana wa kidini, au mwana mdogo anayeenda mbali. Ingawa mtoto mkubwa alizingatia sheria zote za kidini hakuelewa kamwe moyo wa upendo wa baba yake. Mwana mdogo alidhani anapata uhuru kwa kuondoka nyumbani lakini akajikuta akitawaliwa na njaa na fedheha. Ndipo ‘akarudiwa na fahamu zake’ na kutambua kwamba angeweza kurudi nyumbani kwake. Kurudi kungefunua kwamba alikosea kuondoka hapo kwanza, na kukubali hilo kungehitaji unyenyekevu. Hiki ni kielelezo tulichopewa ili kutusaidia kuelewa ni nini ‘tubu’, ambacho Nabii Yahya (SAW) alifundisha kwa ujasiri sana, maana yake kweli.
Alipokimeza kiburi chake na kurudi kwa baba yake alikuta penzi likiwa ni zaidi ya vile alivyotarajia. Viatu, vazi, pete, karamu, baraka, kukubalika – yote haya yanazungumza juu ya upendo. Hadithi hii inatusaidia kuelewa kwamba Mwenyezi Mungu anatupenda kiasi hicho, akitaka turejee kwake. Inahitaji kwamba ‘tutubu’ lakini tutakapofanya hivyo tutamwona yuko tayari kutupokea. Hivi ndivyo Mtume Isa al Masih (pbuh) anataka tujifunze. Unaweza kubali na ukubali upendo wa aina hii?