Surah Al-An’am (Sura ya 6 – Ng’ombe, Mifugo) inatuambia kwamba tunatakiwa ‘kutubu’. Inasema
Na wanapo kujia wanao ziamini Ishara zetu waambie: Assalamu alaikum! Amani iwe juu yenu! Mola wenu Mlezi amejilazimisha rehema, ya kwamba atakaye fanya uovu miongoni mwenu kwa ujinga, kisha akatubu baada yake na akatengenea, basi hakika Yeye ni Mwenye maghfira na Mwenye kurehemu. (Surah Al-An’am 6:54)
Nini toba? Aya kadhaa katika Surah Hud (Surah 11 – Hud) zinatuambia
Na ili mumwombe msamaha Mola wenu Mlezi, kisha mtubie kwake. Atakustarehesheni starehe nzuri mpaka muda maalumu. Na atampa kila mwenye fadhila, fadhila yake. Na ikiwa mtakengeuka basi mimi nakukhofieni adhabu ya hiyo Siku Kubwa. (Surah Hud 11:3)Na enyi watu wangu! Muombeni msamaha Mola wenu Mlezi, kisha mtubie kwake. Atakuleteeni mbingu zenye kunyesha mvua ya kumiminika, na atakuzidishieni nguvu juu ya nguvu zenu. Wala msigeuke mkawa wakosefu. (Surah Hud 11:52)Na kina Thamud tuliwapelekea ndugu yao Saleh. Akasema: Enyi watu wangu! Muabuduni Mwenyezi Mungu. Nyinyi hamna Mungu ila Yeye. Yeye ndiye aliye kuumbeni katika ardhi, na akakuwekeni humo. Basi mwombeni msamaha, kisha mtubu kwake. Hakika Mola wangu Mlezi yupo karibu, anaitikia maombi. (Surah Hud 11:61)Na ombeni msamaha kwa Mola wenu Mlezi, tena tubuni kwake. Hakika Mola wangu Mlezi ni Mwenye kurehemu na Mwenye upendo. (Surah Hud 11:90)
Toba ni ‘kurejea’ kwa Mwenyezi Mungu katika kukiri. Nabii Yahya (SAW) alikuwa na mengi ya kusema kuhusu toba katika Injil ambayo tunaitazama hapa.
Hapo awali tuliona kwamba Zabur ilikamilishwa na kufungwa na Mtume Malaki (SAW). ambaye alitabiri kwamba mtu fulani atakuja ‘kutayarisha njia’ ( Malaki 3:1 ). Kisha tuliona jinsi Injil ilivyofunguka kwa tangazo la Malaika Jibril (Jibril) kuhusu kuzaliwa kwa Nabii Yahya (SAW) na Masih (na yeye kutoka kwa bikira).
Nabii Yahya (SAW) – katika roho na uwezo wa Nabii Eliya
Injil (Injil) kisha inaandika kwamba baada ya kuzaliwa kwake Yahya (pia anajulikana kama Yohana Mbatizaji – PBUH):
Yule mtoto akakua, akaongezeka nguvu rohoni, akakaa majangwani hata siku ya kutokea kwake kwa Israeli (Luka 1:80)
Alipokuwa akiishi peke yake nyikani, Injili inaandika kwamba:
Naye Yohana mwenyewe alikuwa na vazi lake la singa za ngamia, na mshipi wa ngozi kiunoni mwake; na chakula chake kilikuwa nzige na asali ya mwitu. (Mathayo 3:4)
Roho ya nguvu ya Yahya (SAW) ilimpelekea kuvaa mavazi ya ukali na kula chakula cha porini nje ya nyika. Lakini hii si tu kwa sababu ya roho yake – pia ilikuwa ishara muhimu. Tuliona kwenye karibu na Zabur kwamba Mtayarishaji ambaye aliahidiwa kuja atakuja katika ‘roho ya Eliya’. Eliya alikuwa nabii wa kwanza wa Zaburi ambaye pia aliishi na kula jangwani na alikuwa amevaa nguo:
Wakamwambia, Alikuwa amevaa vazi la manyoya, tena amejifunga shuka ya ngozi kiunoni mwake. Naye akasema, Ndiye yule Eliya Mtishbi. (2 Wafalme 1:8)
Kwa hiyo wakati Yahha (SAW) aliishi na kuvaa kama alivyofanya, ilikuwa ni kubainisha kwamba yeye ndiye Mtayarishaji ajaye ambaye alikuwa ametabiriwa kuja katika Roho ya Eliya. Mavazi yake, na kuishi kwake na kula jangwani vilikuwa ni dalili za kuonyesha kwamba alikuja katika mpango uliotabiriwa na Mwenyezi Mungu.
Injil – iliyowekwa imara katika historia
Kisha Injil inatuambia kuwa:
Mwaka wa kumi na tano wa kutawala kwake Kaisari Tiberio, Pontio Pilato alipokuwa liwali wa Uyahudi, na Herode mfalme wa Galilaya, na Filipo, ndugu yake, mfalme wa Iturea na nchi ya Trakoniti, na Lisania mfalme wa Abilene, wakati wa ukuhani mkuu wa Anasi na Kayafa, neno la Mungu lilimfikia Yohana, mwana wa Zakaria, jangwani. (Luka 3:1-2)
Kauli hii inaanzia huduma ya kinabii ya Yahya (PBUH) na ni muhimu sana kwa vile inaashiria mwanzo wa huduma yake kwa kuiweka karibu na watawala wengi wanaojulikana sana katika historia. Ona marejeo haya ya kina kwa watawala wa wakati huo. Hili huturuhusu kuchunguza kihistoria usahihi mwingi wa masimulizi katika Injili. Ukifanya hivyo, utaona kwamba Tiberio Kaisari, Pontio Pilato, Herode, Filipo, Lisania, Anasi na Kayafa wote ni watu wanaojulikana na wanahistoria wa kilimwengu wa Kiroma na Wayahudi. Hata vyeo mbalimbali ambavyo vinatolewa kwa watawala mbalimbali (km. ‘gavana’ kwa Pontio Pilato, ‘tetrarki’ kwa Herode, n.k.) yamethibitishwa kuwa sahihi na sahihi kihistoria. Hii inaturuhusu kufanya tathmini kwamba kutoka kwa mtazamo wa kihistoria hii ilirekodiwa kwa uhakika.
Tiberio Kaisari alipanda kiti cha Ufalme wa Kirumi mwaka 14 AD. Kwa hivyo hii ni 15th mwaka wa utawala wake ina maana kwamba Yahya alipokea ujumbe kuanzia mwaka wa 29 AD.
Ujumbe wa Yahya – Tubu na Ukiri
Kwa hiyo ujumbe wake ulikuwa upi? Kama mtindo wake wa maisha, ujumbe wake ulikuwa rahisi, lakini wa moja kwa moja na wenye nguvu. Injil inasema:
Siku zile aliondokea Yohana Mbatizaji akihubiri katika nyika ya Uyahudi, na kusema, Tubuni; kwa maana ufalme wa mbinguni umekaribia. (Mathayo 3:1-2)
Kwa hiyo sehemu ya ujumbe wake ilikuwa ni tangazo la ukweli – kwamba Ufalme wa Mbinguni ulikuwa ‘karibu’. Tumeona jinsi manabii wa Zabur walivyokuwa wametabiri zamani kuja kwa ‘Ufalme wa Mungu’. Yahya (SAW) alikuwa sasa akisema kwamba ilikuwa ‘karibu’ karibu.
Lakini watu hawangejitayarisha kwa ajili ya Ufalme isipokuwa ‘wangetubu’. Kwa kweli, ikiwa ‘hawangetubu’ wangeukosa Ufalme huu. Tubuni linatokana na neno la Kigiriki “metanoeo” ambayo ina maana ya “kubadili nia yako; fikiria upya; au, kufikiri tofauti.” Lakini walipaswa kufikiria nini tofauti kuhusu? Kwa kuangalia majibu mawili ya watu kwa ujumbe wa Yahya (SAW) tunaweza kujifunza ni kitu gani alichokuwa anawaamuru watubie. Injil imeandika kwamba watu waliitikia ujumbe wake kwa:
naye akawabatiza katika mto wa Yordani, huku wakiziungama dhambi zao. (Mathayo 3:6)
Unaweza kukumbuka katika Vitabu vya Ishara ya Adamjinsi baada ya kula tunda lililokatazwa Adamu na Hawa:
Kisha wakasikia sauti ya Bwana Mungu, akitembea bustanini wakati wa jua kupunga; Adamu na mkewe wakajificha kati ya miti ya bustani, Bwana Mungu asiwaone. (Mwanzo 3:8)
Tangu wakati huo, mwelekeo huu wa kuficha dhambi zetu na kujifanya kuwa hatujazitenda ni wa asili sana kwetu. Kuungama na kutubu dhambi zetu ni jambo lisilowezekana kwetu. Tuliona katika Ishara ya Mwana wa Bikira kwamba Dawud (S.A.W) na Muhammad (SAW) watakiri dhambi zao. Hii ni ngumu sana kwetu kufanya kwa sababu inatuweka kwenye hatia na aibu – tungependelea kufanya kitu kingine chochote isipokuwa hiki. Lakini hivi ndivyo Yahya (PBUH) alivyohubiri kwamba watu walihitaji kufanya ili kujitayarisha kwa ajili ya Ufalme ujao wa Mungu.
Onyo kwa viongozi wa kidini ambao hawatatubu
Na wengine kweli walifanya hivi, lakini si wote waliokiri na kuungama dhambi zao kwa uaminifu. Injil inasema:
Hata alipoona wengi miongoni mwa Mafarisayo na Masadukayo wakiujia ubatizo wake, aliwaambia, Enyi wazao wa nyoka, ni nani aliyewaonya ninyi kuikimbia hasira itakayokuja? Basi zaeni matunda yapasayo toba; wala msiwaze mioyoni mwenu kwamba, Tunaye baba, ndiye Ibrahimu; kwa maana nawaambia ya kwamba Mungu aweza katika mawe haya kumwinulia Ibrahimu watoto. Na shoka limekwisha kuwekwa penye mashina ya miti; basi kila mti usiozaa matunda mazuri hukatwa na kutupwa motoni. (Mathayo 3:7-10)
Mafarisayo na Masadukayo walikuwa walimu wa kanisa Sheria ya Musa. Walikuwa watu wa dini zaidi na walifanya kazi kwa bidii katika kushika taratibu zote (sala, kufunga, dhabihu n.k.) zilizoamriwa na Sheria. Kila mtu alifikiri kwamba viongozi hao, pamoja na elimu na juhudi zao zote za kidini walikuwa ndio kwa hakika yamekubaliwa na Mwenyezi Mungu. Lakini Nabii Yahya (SAW) aliwaita ‘vizazi vya nyoka’ na akawaonya kuhusu Hukumu ya moto inayokuja! Kwa nini? Kwa sababu kwa ‘kutozaa matunda kupatana na toba’ hilo lilionyesha kwamba hawakutubu kikweli. Hawakuwa wameungama dhambi zao bali walikuwa wakitumia taratibu zao za kidini kuficha dhambi zao. Na urithi wao wa kidini kutoka kwa Nabii Ibrahim, ingawa ulikuwa mzuri, ukawafanya wajivuni badala ya kutubu.
Kukiri kwa Dawud kama mfano wetu
Kwa hiyo tunaweza kuona kutokana na maonyo ya Yahya kwamba toba na kuungama dhambi ni muhimu sana. Kwa kweli bila hivyo hatutaingia katika Ufalme wa Mungu. Na kutokana na maonyo hayo kwa Mafarisayo na Masadukayo wa siku hizo tunaweza kuona jinsi ilivyo rahisi na ya asili kuficha dhambi zetu katika dini. Basi vipi kuhusu mimi na wewe? Hii imeandikwa hapa kama onyo kwetu kwamba sisi pia hatukatai kwa ukaidi kutubu. Badala ya kutoa udhuru kwa madhambi yetu, kujifanya kuwa hatutendi madhambi, au kuyaficha tunapaswa kufuata mfano wa Dawud (SAW) ambaye alipokumbana na dhambi yake aliomba katika Zabur ungamo ufuatao:
Ee Mungu, unirehemu, Sawasawa na fadhili zako. Kiasi cha wingi wa rehema zako, Uyafute makosa yangu.
Unioshe kabisa na uovu wangu, Unitakase dhambi zangu.
Maana nimejua mimi makosa yangu Na dhambi yangu i mbele yangu daima.
Nimekutenda dhambi Wewe peke yako, Na kufanya maovu mbele za macho yako. Wewe ujulikane kuwa una haki unenapo, Na kuwa safi utoapo hukumu.
Tazama, mimi naliumbwa katika hali ya uovu; Mama yangu alinichukua mimba hatiani.
Tazama, wapendezwa na kweli iliyo moyoni; Nawe utanijulisha hekima kwa siri,
Unisafishe kwa hisopo nami nitakuwa safi, Unioshe, nami nitakuwa mweupe kuliko theluji
Unifanye kusikia furaha na shangwe, Mifupa uliyoiponda ifurahi.
Usitiri uso wako usitazame dhambi zangu; Uzifute hatia zangu zote.
Ee Mungu, uniumbie moyo safi, Uifanye upya roho iliyotulia ndani yangu
Usinitenge na uso wako, Wala roho yako mtakatifu usiniondolee.
Unirudishie furaha ya wokovu wako; Unitegemeze kwa roho ya wepesi. (Zaburi 51:1-12)
Tunda la Toba
Kwa kukiri na kutubu kulikuja matarajio ya kuishi tofauti. Watu walimuuliza Yahya (S.A.W) vipi wadhihirishe matunda ya toba yao na hivi ndivyo Injil inavyoandika mjadala huu:
Makutano wakamwuliza, Tufanye nini basi?
Akawajibu akiwaambia, Mwenye kanzu mbili na ampe asiye na kanzu; na mwenye vyakula na afanye vivyo hivyo.
Watoza ushuru nao wakaja kubatizwa, wakamwuliza, Mwalimu, tufanye nini sisi?
Akawaambia, Msitoze kitu zaidi kuliko mlivyoamriwa.
Askari nao wakamwuliza, wakisema, Sisi nasi tufanye nini? Akawaambia, Msidhulumu mtu, wala msishitaki kwa uongo; tena mtoshewe na mshahara wenu. (Luka 3:10-14)
Je, Yahya alikuwa Masihi?
Kwa sababu ya nguvu ya ujumbe wake, watu wengi walijiuliza kama yeye pia ndiye Masih. Hivi ndivyo Injil inavyorekodi mjadala huu:
Basi, watu walipokuwa wakingoja yatakayotokea, wote wakiwaza-waza mioyoni mwao habari za Yohana, kama labda yeye ndiye Kristo, Yohana alijibu akawaambia wote, Kweli mimi nawabatiza kwa maji; lakini yuaja mtu mwenye nguvu kuliko mimi, ambaye mimi sistahili kuilegeza gidamu ya viatu vyake; yeye atawabatiza kwa Roho Mtakatifu na kwa moto; ambaye pepeo lake li mkononi mwake, naye atausafisha sana uwanda wake, na kuikusanya ngano ghalani mwake, bali makapi atayateketeza kwa moto usiozimika. Basi, kwa maonyo mengine mengi aliwahubiri watu. (Luka 3:15-18)
Hitimisho
Nabii Yahya (SAW) alikuja kuwatayarisha watu ili wawe tayari kwa Ufalme wa Mungu. Lakini hakuwatayarisha kwa kuwapa Sheria zaidi, bali kwa kuwaita watubu dhambi zao na kuungama dhambi zao. Kwa kweli hili ni gumu kufanya kuliko kufuata miongozo zaidi kwani inafichua aibu na hatia yetu. Na ni viongozi wa kidini wa siku hizo ambao hawakuweza kujileta wenyewe kutubu na kuungama dhambi zao. Badala yake walitumia dini yao kuficha dhambi zao. Lakini kwa sababu ya uchaguzi walioufanya hawakuwa tayari kumpokea Masih na kuuelewa Ufalme wa Mungu alipokuja na ujumbe wake. Onyo hili la Yahya (S.A.W) ni muhimu kwetu sisi leo. Anadai kwamba tutubu dhambi zetu na kuziungama. Je!