Surah Al-Bayyinah (Surah 98 – Ushahidi Wazi) inaeleza mahitaji ya kuwa mtu mwema. Inasema
Nao hawakuamrishwa kitu ila wamuabudu Mwenyezi Mungu kwa kumtakasia Dini, wawe waongofu, na washike Sala, na watoe Zaka. Na hiyo ndiyo Dini madhubuti.
(Surah Al-Bayyinah 98: 5)
Vile vile Surah Al-Asr’ (Sura ya 103 – Siku ya Kupungua) inaeleza ni sifa gani tunazohitaji ili kuepuka hasara mbele ya Mwenyezi Mungu.
Hakika binaadamu bila ya shaka yumo katika khasara,
Ila wale walio amini, na wakatenda mema, na wakausiana kwa haki, na wakausiana kusubiri.
(Surah Al-Asr 103:2-3)
Nabii Ayubu (Swalla Allaahu ‘alayhi wa aalihi wa sallam) alikuwa mtu kama ilivyoelezwa katika Surah Al-Bayyinah na Surah Al-Asr. Nabii Ayubu hafahamiki sana lakini ametajwa ndani ya Qur’an mara nne.
Hakika Sisi tumekuletea wahyi wewe kama tulivyo wapelekea wahyi Nuhu na Manabii walio kuwa baada yake. Na tulimpelekea wahyi Ibrahim na Ismail na Is-haka na Yaakub na wajukuu zake, na Isa na Ayub na Yunus na Harun na Suleiman, na Daud tukampa Zaburi.
(An-Nisa 4:163)
Na tukamtunukia (Ibrahim) Is-haq na Yaakub. Kila mmoja wao tulimwongoa. Na Nuhu tulimwongoa kabla. Na katika kizazi chake tulimwongoa Daud na Suleiman na Ayyub na Yusuf na Musa na Harun. Na hivi ndivyo tunavyo walipa wafanyao wema.
(Al-Anam 6:84)
Na Ayyubu, alipo mwita Mola wake Mlezi, akasema: Mimi yamenipata madhara. Na Wewe ndiye unaye rehemu kuliko wote wanao rehemu.
(Al-Anbya 21:83)
Na mkumbuke mja wetu Ayubu alipo mwita Mola wake Mlezi akasema: Kwa hakika Shet’ani amenifikishia udhia na adhabu.
(Sad 38:41)
Ayubu anaonekana katika orodha ya manabii akiwemo Ibrahim, Isa al Masih, Dawud kwa sababu aliandika kitabu katika Biblia – al-Kitab. Kitabu chake kinaelezea maisha yake. Aliishi wakati kati ya Nabii Nuh (Nuh) na Ibrahim PBUT. Biblia inamfafanua hivi:
1 Palikuwa na mtu katika nchi ya Usi, jina lake alikuwa akiitwa Ayubu; mtu huyo alikuwa mkamilifu na mwelekevu, ni mmoja aliyemcha Mungu, na kuepukana na uovu.
2 Kisha walizaliwa kwake wana saba, na binti watatu.
3 Mali yake nayo yalikuwa ni kondoo elfu saba, na ngamia elfu tatu, na jozi za ng’ombe mia tano, na punda wake mia tano, na watu wa nyumbani wengi sana; basi hivi mtu huyo alikuwa ni mkuu sana kuliko watu wote wa upande wa mashariki.
4 Nao wanawe huenda na kufanya karamu katika nyumba ya kila mmoja wao kwa siku yake; nao wakatuma na kuwaita maumbu yao watatu ili waje kula na kunywa pamoja nao.
5 Basi ilikuwa, hapo hizo siku za karamu zao zilipokuwa zimetimia, Ayubu hutuma kwao akawatakasa, kisha akaamka asubuhi na mapema, na kusongeza sadaka za kuteketezwa kama hesabu yao wote ilivyokuwa; kwani Ayubu alisema, Yumkini kwamba hawa wanangu wamefanya dhambi, na kumkufuru Mungu mioyoni mwao. Ndivyo alivyofanya Ayubu sikuzote.
(Ayubu 1: 1-5)
Ayubu alikuwa na sifa zote nzuri ambazo Surah Al-Bayyinah na Surah Al-Asr zinatangaza zinahitajika. Lakini Shetani akaja mbele za BWANA. Kitabu cha Ayubu kinarekodi mazungumzo yao
6 One
Job 1: 6-12
6 Ilikuwa, siku moja ambayo hao wana wa Mungu walikwenda kujihudhurisha mbele za Bwana, Shetani naye akaenda kati yao.
7 Bwana akamwuliza Shetani, Umetoka wapi wewe? Ndipo Shetani akamjibu Bwana, na kusema, Natoka katika kuzunguka-zunguka duniani, na katika kutembea huku na huku humo.
8 Kisha Bwana akamwuliza Shetani, Je! Umemwangalia huyo mtumishi wangu Ayubu? Kwa kuwa hapana mmoja aliye kama yeye duniani, mtu mkamilifu na mwelekevu, mwenye kumcha Mungu na kuepukana na uovu.
9 Ndipo Shetani akamjibu Bwana, na kusema, Je! Huyo Ayubu yuamcha Bwana bure?
10 Wewe hukumzingira kwa ukigo pande zote, pamoja na nyumba yake, na vitu vyote alivyo navyo? Kazi za mikono yake umezibarikia, nayo mali yake imeongezeka katika nchi.
11 Lakini nyosha mkono wako sasa, uyaguse hayo yote aliyo nayo, naye atakukufuru mbele za uso wako.
12 Bwana akamwambia Shetani, Tazama, yote aliyo nayo yamo katika uwezo wako; lakini usinyoshe mkono wako juu yake yeye mwenyewe. Basi Shetani akatoka mbele za uso wa Bwana.
(Ayubu 1: 6-12)
Basi shetani akamletea Ayubu maafa namna hii
13 Ilitukia siku moja hao wanawe na binti zake walipokuwa wakila na kunywa divai katika nyumba ya ndugu yao mkubwa,
14 mjumbe akamfikilia Ayubu na kumwambia, Hao ng’ombe walikuwa wakilima, na punda walikuwa wakilisha karibu nao;
15 mara Waseba wakawashambulia, wakawachukua wakaenda nao; naam, wamewaua hao watumishi kwa makali ya upanga, mimi peke yangu nimepona, mimi tu, kukuletea habari.
16 Huyo alipokuwa akali akinena, akatokea na mwingine, na kusema, Moto wa Mungu umeanguka kutoka mbinguni na kuwateketeza kondoo, na wale watumishi, na kuwaangamiza; mimi peke yangu nimepona, mimi tu, kukuletea habari.
17 Huyo alipokuwa akali akinena, akatokea na mwingine, na kusema, Wakaldayo walifanya vikosi vitatu, wakawaangukia ngamia, wakaenda nao, naam, wamewaua wale watumishi kwa makali ya upanga; mimi peke yangu nimepona, mimi tu, kukuletea habari.
18 Huyo alipokuwa akali akinena, akatokea na mwingine, na kusema, Wanao na binti zako walikuwa wakila na kunywa divai katika nyumba ya ndugu yao mkubwa;
19 mara, tazama, upepo wenye nguvu ukatoka pande za jangwani, ukaipiga hiyo nyumba pembe zake nne, nayo ikawaangukia hao vijana, nao wamekufa; na mimi peke yangu nimepona, mimi tu, kukuletea habari.
20 Ndipo Ayubu akainuka, akalirarua joho lake, kisha akanyoa kichwa chake, na kuanguka chini, na kusujudia;
21 akasema, Mimi nilitoka tumboni mwa mama yangu nili uchi, nami nitarudi tena huko uchi vilevile; Bwana alitoa, na Bwana ametwaa; jina la Bwana na libarikiwe.
22 Katika mambo hayo yote Ayubu hakufanya dhambi, wala hakumwazia Mungu kwa upumbavu.
(Ayubu 1: 13-22)
Shetani bado alitaka kumfanya Ayubu amlaani BWANA. Kwa hiyo kulikuwa na mtihani wa pili.
1 Tena kulikuwa na siku hao wana wa Mungu walipokwenda kujihudhurisha mbele za Bwana, Shetani naye akaenda kati yao, ili kujihudhurisha mbele za Bwana.
2 Bwana akamwuliza Shetani, Umetoka wapi? Shetani akamjibu Bwana, na kusema, Natoka katika kuzunguka-zunguka duniani, na katika kutembea huku na huku humo.
3 Bwana akamwuliza Shetani, Je! Umemwangalia huyo mtumishi wangu Ayubu? Kwa kuwa hapana mmoja aliye kama yeye duniani, mtu mkamilifu na mwelekevu, mwenye kumcha Mungu na kuepukana na uovu; naye hata sasa anashikamana na utimilifu wake, ujapokuwa ulinichochea juu yake, ili nimwangamize pasipokuwa na sababu.
4 Shetani akamjibu Bwana, na kusema, Ngozi kwa ngozi, naam, yote aliyo nayo mtu atayatoa kwa ajili ya uhai wake.
5 Lakini sasa nyosha mkono wako, uuguse mfupa wake na nyama yake, naye atakukufuru mbele za uso wako.
6 Bwana akamwambia Shetani, Tazama, yeye yumo mkononi mwako; lakini tunza tu uhai wake.
7 Basi Shetani akatoka mbele za uso wa Bwana, akampiga Ayubu na majipu mabaya tangu wayo wa mguu hata utosi wa kichwa.
8 Naye akashika kigae cha kujikunia; akaketi majivuni.
9 Ndipo mkewe akamwambia, Je! Wewe hata sasa washikamana na utimilifu wako? Umkufuru Mungu, ukafe.
10 Lakini yeye akamwambia, Wewe wanena kama mmoja wa hao wanawake wapumbavu anenavyo. Je! Tupate mema mkononi mwa Mungu, nasi tusipate na mabaya? Katika mambo hayo yote Ayubu hakufanya dhambi kwa midomo yake.
(Ayubu 2: 1-10)
Ndiyo maana Surah Al-Anbya inaeleza Ayubu akilia kwa dhiki na Surah Sad inaeleza kwamba Shaytan (Shetani) alikuwa amempata.
Katika taabu yake, Ayubu alikuwa na marafiki 3 waliomtembelea ili kuleta faraja.
11 Basi ikawa hao rafikize Ayubu watatu walipopata habari ya mabaya hayo yote yaliyomfikilia, wakaja kila mtu kutoka mahali pake; nao ni Elifazi Mtemani, na Bildadi Mshuhi, na Sofari Mnaamathi; wakapatana pamoja ili waende kumlilia Ayubu na kumtuliza moyo.
12 Basi walipovua macho yao, nao wakali mbali, wasimtambue, wakainua sauti zao na kulia; kila mmoja akararua joho yake, wakarusha mavumbi juu ya vichwa vyao kuelekea mbinguni.
13 Kisha wakaketi nchi pamoja naye muda wa siku saba, mchana na usiku, wala hapana mmoja aliyenena naye neno lo lote; kwa maana waliona ya kuwa mashaka yake aliyo nayo ni makuu mno.
(Ayubu 2: 11-13)
Kitabu cha Ayubu kinarekodi mijadala yao juu ya kwa nini maafa kama haya yalimpata Ayubu. Mazungumzo yao yanajumuisha sura nyingi. Kwa muhtasari, marafiki zake wanamwambia Ayubu kwamba maafa makubwa kama hayo huwapata watu waovu tu, kwa hiyo Ayubu lazima awe ametenda dhambi kwa siri. Ikiwa angeungama dhambi hizi basi labda angepewa msamaha. Lakini Ayubu anaendelea kujibu kwamba yeye hana hatia ya kufanya makosa. Hawezi kuelewa kwa nini misiba imemjia.
Hatuwezi kufuata kila sehemu ya mazungumzo yao marefu, lakini katikati ya maswali yake Ayubu anaeleza kile anachojua kwa hakika:
25 Lakini mimi najua ya kuwa Mteteaji wangu yu hai, Na ya kuwa hatimaye atasimama juu ya nchi.
26 Na baada ya ngozi yangu kuharibiwa hivi, Lakini, pasipokuwa na mwili wangu nitamwona Mungu;
27 Nami nitamwona mimi nafsi yangu, Na macho yangu yatamtazama, wala si mwingine. Mtima wangu unazimia ndani yangu.
(Ayubu 19: 25-27)
Ingawa hakuelewa kwa nini maafa yake yalikuwa yamempata, alijua kwamba kulikuwa na ‘Mkombozi’ anayekuja duniani. Mkombozi ni mtu ambaye anaweza kufanya malipo ya kutosha kwa ajili ya dhambi zake. Ayubu anamwita Mkombozi ‘Mkombozi wangu’ hivyo alijua mkombozi anakuja kwa ajili yake. Baada ya ‘ngozi ya Ayubu kuharibiwa’ (amekufa) angemwona Mungu katika mwili wake.
Ayubu anatazamia Siku ya Ufufuo. Lakini atamkabili Mungu katika ufufuo kwa uhakika kwa sababu mkombozi wake yu hai na amemkomboa.
Surah Al-Ma’arij (Surah 70 – Ngazi za Kupanda) pia inazungumza juu ya mkombozi Siku ya Kiyama. Lakini Surah Al-Ma’arij inaeleza mtu mpumbavu, ambaye anatazamia kwa hamu siku hiyo kwa mkombozi yeyote.
Ijapo kuwa wataonyeshwa waonane. Atatamani mkosefu lau ajikomboe na adhabu ya siku hiyo kwa kuwatoa fidia wanawe,
Na mkewe, na nduguye,
Na jamaa zake walio kuwa wakimkimu,
Na wote waliomo duniani, kisha aokoke yeye.
(Surah Al-Ma’arij 70:11-14)
Mtu mpumbavu katika Surah Al-Ma’arij hutazama bila mafanikio kwa mtu yeyote kumkomboa. Anatafuta mkombozi ambaye anaweza kumkomboa kutoka kwa ‘Adhabu ya Siku hiyo’ – Siku ya Hukumu. Watoto wake, mke, kaka na wote duniani hawawezi kumkomboa. Hawawezi kumkomboa kwa sababu wana Adhabu yao ya kulipa.
Ayubu alikuwa mtu mwadilifu, lakini bado alijua kwamba alihitaji mkombozi kwa ajili ya Siku hiyo. Alikuwa na uhakika, licha ya shida zake zote, kwamba alikuwa na mkombozi huyu. Tangu Taurati ilikuwa imetangaza kwamba malipo ya dhambi yoyote ni mauti, mkombozi angelazimika kulipa kwa uhai wake. Ayubu alijua kwamba mkombozi wake ‘mwisho atasimama juu ya nchi’. ‘Mkombozi’ wa Ayubu alikuwa nani? Mtu pekee ambaye amewahi kufa, lakini kisha kufufuliwa kusimama tena juu ya ardhi ni Mtume Isa al Masih PBUH. Ni yeye pekee ambaye angeweza kufikia malipo ya Adhabu (Kifo) lakini ‘mwishowe usimame juu ya ardhi’.
Ikiwa mtu mwenye haki kama Ayubu alihitaji mkombozi kwa ajili yake mwenyewe, je, wewe na mimi tunahitaji mkombozi zaidi kiasi gani ili kulipa adhabu yetu? Ikiwa mtu wa sifa nzuri zilizoorodheshwa katika Al-Bayyinah na Al-Asr’ alihitaji mkombozi vipi kuhusu sisi? Tusiwe kama mtu mpumbavu wa Surah Al-Ma’arij, ambaye anangoja mpaka Siku ya mwisho kujaribu kutafuta mtu yeyote ili kukomboa adhabu yake. Elewa sasa vipi Nabii Isa al Masih PBUH anavyoweza kukukomboa, kama vile Nabii Ayubu alivyotabiri.
Mwishoni mwa kitabu, Ayubu ana kukutana na BWANA (hapa) na bahati yake nzuri itarejeshwa (hapa).